Zgodnie z powyższym przepisem, środkami karnymi są:
- zakaz prowadzenia pojazdów (zakaz prowadzenia pojazdów wymierza się w miesiącach lub latach, na okres od 6 miesięcy do 3 lat. Orzekając ten środek karny określa się rodzaj pojazdu, którego zakaz dotyczy. Zakaz obowiązuje od uprawomocnienia się orzeczenia. Orzekając zakaz nakłada się obowiązek zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu, jeżeli dokument ten nie został zatrzymany. Do chwili wykonania tego obowiązku okres, na który orzeczono zakaz, nie biegnie. Na poczet zakazu prowadzenia pojazdów zalicza się okres zatrzymania prawa jazdy lub innego dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu);
- przepadek przedmiotów (przepadek przedmiotów można orzec, choćby zachodziła okoliczność wyłączająca ukaranie sprawcy);
- nawiązka;
- obowiązek naprawienia szkody;
- podanie orzeczenia o ukaraniu do publicznej wiadomości w szczególny sposób;
- inne środki karne określone przez ustawę (np. zakaz wstępu na imprezę masową, trwałe odebranie karty wędkarskiej lub łowiectwa podwodnego).
Środki karne można orzec, jeżeli są one przewidziane w przepisie szczególnym, a orzeka się je, jeżeli przepis szczególny tak stanowi. Z powyższego wynika zatem, że w zależności od sformułowania danego przepisu w Kodeksie wykroczeń oraz okoliczności sprawy, sąd może zastosować przewidziany środek karny albo musi go orzec. Środki te orzekane są zatem fakultatywnie lub obligatoryjnie. W praktyce przeważa ta pierwsza możliwość.
W Kodeksie wykroczeń obligatoryjne orzekanie środka karnego przewiduje się obecnie jedynie w 13 na 38 przypadkach, a to za wykroczenia z:
- przepadek przedmiotów uzyskanych ze zbiórki ofiar prowadzonej bez zezwolenia,
- przepadek pieniędzy z nielegalnej zbiórki ofiar na zapłacenie grzywny,
- przepadek bezprawnie wyrabianych pieczęci, godeł lub znaków,
- zakaz prowadzenia pojazdów za jazdę w stanie po użyciu alkoholu i nieudzielenie pomocy ofierze wypadku,
- przepadek nielegalnych urządzeń świetlnych i dźwiękowych przeznaczonych tylko do pojazdów uprzywilejowanych,
- nawiązka i odszkodowanie za kradzież drzewa z lasu,
- przepadek pieniędzy i innych przedmiotów z gry hazardowej,
- przepadek wytrychów i nielegalnie posiadanych kluczy,
- nawiązka za uszkodzenie cudzego ogrodu,
- przepadek drewna nielegalnie pozyskanego,
- nawiązka za zanieczyszczanie lasu, gleby lub wody przez zakopywanie, zatapianie lub odprowadzanie do gruntu śmieci, złomu, padliny lub innych nieczystości.
Środki karne mogą przybierać postać terminową (tak jak zakaz prowadzenia pojazdów) lub jednorazową (jak przepadek przedmiotów czy obowiązek naprawienia szkody). Ich charakter zależy oczywiście od rodzaju popełnionego czynu zabronionego.
Na zakończenie warto przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 2002 r. (sygn. akt WK 28/02), zgodnie z którym orzeczenie środka karnego za wykroczenie wbrew zasadzie określonej w art. 28 § 2 KW nie jest możliwe nawet wtedy, gdy sam obwiniony o orzeczenie takiego środka karnego wnosi, a oskarżyciel wniosek ów akceptuje.
