Podstawowym obowiązkiem osoby bezrobotnej jest wykazywanie gotowości do podjęcia zatrudnienia. Obowiązek ten realizowany jest głównie poprzez obowiązkowe stawiennictwo w wyznaczonym dniu w urzędzie pracy, w celu przyjęcia propozycji odpowiedniej pracy lub innej formy pomocy proponowanej przez urząd lub w innym celu wynikającym z ustawy i określonym przez urząd pracy. Dotyczy to także potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy.
Jeżeli osoba zarejestrowana jako osoba bezrobotna nie stawi się w określonym dniu na wyznaczony mu termin, ma obowiązek powiadomić w okresie do 7 dni o uzasadnionej przyczynie tego niestawiennictwa. Obowiązek ten może być wykonany poprzez stawiennictwo osobiste w ciągu tych 7 dni, jak również poprzez przesłanie oświadczenia na piśmie. O tym, czy przyczyna powodująca nie dopełnienie obowiązku stawiennictwa była uzasadniona decyduje urząd. W przypadku braku usprawiedliwienia albo ustalenia, że podana przez bezrobotnego przyczyna nie stanowi wystarczającego usprawiedliwienia, wydana zostanie decyzja o utracie statusu osoby bezrobotnej.
Przepis art. 33 ust. 4 pkt 4 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.) stanowi, że starosta, z zastrzeżeniem art. 75 ust. 3, pozbawia osobę statusu bezrobotnego, jeżeli nie stawiła się ona w powiatowym urzędzie pracy w wyznaczonym terminie i nie powiadomiła w okresie do 7 dni o uzasadnionej przyczynie tego niestawiennictwa.
Na bezrobotnym ciąży obowiązek udokumentowania faktu niemożności stawienia się w organie zatrudnienia, natomiast organ ten jedynie w oparciu o przedłożone przez bezrobotnego wyjaśnienia i dokumenty uznaje bądź nie uznaje przedłożone wyjaśnienia za wystarczające. Organ administracji w tym przypadku nie działa tu w ramach uznania administracyjnego, lecz podejmuje rozstrzygnięcie po uprzednim dokonaniu wykładni pojęcia niedookreślonego, jakim jest "uzasadniona przyczyna niestawiennictwa". W przypadku tego pojęcia organ administracji dokonuje oceny przedłożonych wyjaśnień przez bezrobotnego i następnie podejmie stosowne rozstrzygnięcie, mocą którego pozbawia bezrobotnego statusu bezrobotnego względnie tego nie czyni i uznaje jego wyjaśnienia za wypełniające wykorzystywaną normę prawną.
W postępowaniu administracyjnym nie obowiązuje formalna teoria dowodowa, a zasada oficjalności, która wymaga, by w toku postępowania organy administracji publicznej podejmowały wszelkie kroki niezbędne do wyjaśnienia i załatwienia sprawy i dopuszczały jako dowód wszystko, co może przyczynić się do jej wyjaśnienia, a nie jest sprzeczne z prawem, a więc by z urzędu przeprowadzały dowody służące ustaleniu stanu faktycznego sprawy. Ponadto zgodnie z dyspozycją art. 7 KPA w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności i podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Nadto z określonej w art. 8 KPA zasady pogłębiania zaufania obywateli do Państwa wynika przede wszystkim wymóg praworządnego i sprawiedliwego postępowania i rozstrzygnięcia sprawy przez organ administracji publicznej. Tylko bowiem postępowanie odpowiadające takim wymogom i decyzje wydane w wyniku postępowania tak ukształtowanego mogą wzbudzać zaufanie obywateli do organów administracji publicznej nawet wtedy, gdy decyzje administracyjne nie uwzględniają ich żądań. W celu realizacji tej zasady konieczne jest ścisłe przestrzeganie prawa zwłaszcza w zakresie dokładnego wyjaśnienia okoliczności sprawy.
Dokonane ustalenia w zakresie spełnienia obowiązków osoby bezrobotnej jak i ich ocena, winny być dokonywane przez organy, tak pierwszej jak i drugiej instancji (w przypadku postępowania odwoławczego) według zasad określanych przez przepisy postępowania administracyjnego, gdyż postępowanie w sprawie o pozbawienie statusu bezrobotnego jest właśnie takim postępowaniem. W postępowaniu tym, wydanie prawidłowej decyzji w każdym przypadku powinno być poprzedzone dokładnym i jednoznacznym ustaleniem stanu faktycznego sprawy. W tym zakresie przepis art. 7 KPA, nakłada na organy administracji obowiązek podejmowania wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. Wyrazem realizacji tego obowiązku jest przede wszystkim przepis art. 77 § 1 KPA, nakazujący organom zebranie i rozpatrzenie w sposób wyczerpujący całego materiału dowodowego oraz art. 80 KPA zobowiązujący dokonywanie oceny, co do udowodnienia poszczególnych okoliczności, na podstawie całego materiału dowodowego. Wskazane uregulowania nakładają na orzekające organy obowiązek zebrania pełnego materiału dowodowego w kwestiach mających znaczenie w sprawie, ale także – co należy podkreślić – poddania zgromadzonych dowodów wnikliwej analizie i ocenie. Stwierdzić przy tym trzeba, że materiał dowodowy jest kompletny wówczas, jeżeli dotyczy wszystkich okoliczności faktycznych, które mają znaczenie w sprawie i pozwala na ich ustalenie. Jako dowolne należy natomiast traktować ustalenia faktyczne dokonane na podstawie niepełnego materiału dowodowego, jeżeli na jego podstawie nie można potwierdzić zaistnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia.
Braki postępowania wyjaśniającego, w zakresie ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, skutkować będą naruszeniem przez organy przepisów postępowania, w szczególności art. 7, art. 77 § 1 i art. 80 KPA. Wadliwe postępowanie dowodowe doprowadzi natomiast do braku ustaleń w zakresie okoliczności, o których mowa w art. 33 ust. 4 pkt 4 ustawy, a przez to także do naruszenia tej regulacji.
Wydając decyzję o pozbawieniu statusu bezrobotnego z uwagi na nie stawienie się w wyznaczonym dniu, ze zgromadzonego w danej sprawie materiału dowodowego powinno wynikać jaki był cel wyznaczenia terminu do stawienia się w urzędzie pracy. Nawet jeżeli osoba bezrobotna nie wskazała na wystarczająco wiarygodne powody albo nie stawiła się i nie złożyła usprawiedliwienia w wyznaczonym terminie, to organ ma obowiązek ustalić czy bezrobotny był powiadomiony o wyznaczonym terminie do stawienia się w powiatowym urzędzie pracy, dlaczego nie stawił się w wyznaczonym terminie oraz określić dokładny powód stawiennictwa. Przepis art. 33 ustawy o promocji zatrudnienia nie pozostawia wątpliwości co do tego, że ustawodawca powiązał dolegliwy dla bezrobotnego skutek niestawiennictwa opisanego w ust. 4 pkt 4, z naruszeniem obowiązku, o którym mowa w ust. 3 tego przepisu. Brzmienie art. 33 ust. 4 pkt 4 w powiązaniu z ust. 3 prowadzi do wniosku, że skutek – w postaci wydania decyzji o pozbawieniu bezrobotnego statusu bezrobotnego dotyczy niestawiennictwa w tym urzędzie w terminie wyznaczonym w celu;
1) przyjęcia propozycji odpowiedniej pracy lub innej formy pomocy proponowanej przez urząd lub;
2) w innym celu wynikającym z ustawy i określonym przez urząd pracy, w tym potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy.
Niestawienie się w celu innym niż określony we wskazanym przepisie nie może skutkować pozbawieniem statusu osoby bezrobotnej.
Podobne stanowisko w wyroku z dnia 28.02.2011 roku zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny z siedzibą w Gliwicach (w sprawie sygn. akt IV SA/Gl 490/10) stwierdzając, że niestawienie się w innym celu niż przyjęcie odpowiedniej propozycji pracy nie może skutkować pozbawieniem statusu osoby bezrobotnej. Tym samym pozbawiając osobę statusu bezrobotnego z uwagi na uchybienie obowiązkowi stawiennictwa w powiatowym urzędzie pracy na wyznaczony termin, organ musi ustalić, że wypełnione zostały przesłanki ustawowe dających podstawę do zastosowania w stosunku do bezrobotnego sankcji określonej w przepisie art. 33 ust. 4 pkt 4 ustawy o promocji zatrudnienia w postaci utraty statusu bezrobotnego. Brak potwierdzenia poprzez odpowiedni wpis w karcie rejestracyjnej bezrobotnego, celu wyznaczonego terminu w postaci propozycji zatrudnienia, nie może skutkować utratą statusu osoby bezrobotnej.
Jarosław Olejarz
radca prawny
