W projekcie zawarto nakaz stosowania przez funkcjonariuszy Służby Więziennej wyłącznie tych środków przymusu bezpośredniego, które są wymienione w ustawie o Służbie Więziennej, uprawniając do jednoczesnego użycia kilku środków oraz nakładając na funkcjonariuszy obowiązek dokumentowania stosowania środków przymusu bezpośredniego albo użycia broni palnej lub psa służbowego. W art. 4 określono katalog osób, które w zależności od posiadanych uprawnień podejmują decyzję o zastosowaniu środków przymusu bezpośredniego, a także unormowano sytuacje stosowania środków przymusu bezpośredniego przez samego funkcjonariusza w przypadku usiłowania zamachu na życie lub zdrowie ludzkie, usiłowania ucieczki przez osadzonego, a także w pościgu za osadzonym oraz sposób dokumentowania tych czynności. Określono także zasady udzielania osadzonym, wobec których użyto środków przymusu bezpośredniego pomocy medycznej, objęcia ich opieką wychowawczo – psychologiczną, sposobu dokumentowania tych czynności i opiniowania w przedmiocie dalszego stosowania środków przymusu bezpośredniego. Projektowane rozwiązane znacznie upraszcza sposób dokumentowania użycia środków przymusu bezpośredniego. Proponuję się ujednolicenie formy dokumentowania tych czynności wprowadzając notatkę służbową ze wskazaniem jej niezbędnych elementów.
Istotną zmianą w stosunku do obowiązujących regulacji jest sposób stosowania kajdanek. Zgodnie z nową formułą funkcjonariusz stosując ten środek zakłada kajdanki na ręce trzymane z tyłu, a nie jak to było dotychczas na ręce trzymane z przodu. Opisano także zasady stosowania nowego środka przymusu bezpośredniego – środki techniczne w postaci maski, zasłony na twarz albo kasku z przyłbicą, tłumiących głos lub zestawu głośnomówiącego, zapobiegające nawoływaniu do buntu lub nieposłuszeństwa. Jego zadaniem jest ograniczenie pola widzenia osoby, wobec której go zastosowano oraz ograniczenia możliwości nawiązywania kontaktu głosowego z innymi osobami. W art. 13 opisano zasady stosowania pasów obezwładniających. Biorąc pod uwagę postęp technologiczny uwzględniono możliwość zastosowania innych tego typu pasów, których użycie ze względu na bezpieczeństwo i łatwiejszy sposób stosowania jest praktyczniejsze w stosunku do obecnie stosowanych pasów trzyczęściowych. Podobną zasadę zastosowano przy regulacji dotyczącej art. 20 i 22 dopuszczając uwzględniając postęp technologiczny w dziedzinie chemicznych środków obezwładniających oraz środków hukowo – błyskowych. Nowe rozwiązania w tej dziedzinie pozwalają na skuteczniejsze i bezpieczniejsze użycie innych środków o podobnym działaniu.
W projekcie rozporządzenia określono zasady postępowania funkcjonariuszy przed użyciem broni palnej lub psa służbowego. Wprowadzono ogólną dyrektywę zakładającą, iż przy podejmowaniu decyzji o użyciu broni palnej lub psa służbowego bez kagańca, należy postępować ze szczególną rozwagą, traktując użycie broni lub psa, jako środek ostateczny. Proponuje się, jako regułę, rezygnację ze strzału ostrzegawczego. Należy podkreślić, iż zasadniczym i nienaruszalnym w świetle prawa warunkiem użycia broni jest wymóg podejmowania decyzji o użyciu broni palnej ze szczególną rozwagą, traktując broń jako środek ostateczny w sposób nie stwarzający zagrożenia dla osób postronnych. Projekt określa także zasady postępowania po użyciu środków przymusu bezpośredniego, broni palnej lub psa służbowego, poprzez rozdzielenie pierwszej pomocy i pomocy medycznej. Jeśli wskutek użycia środka przymusu bezpośredniego oraz broni palnej nastąpiło zranienie osoby lub pojawiły się widoczne objawy zagrożenia dla życia lub zdrowia, funkcjonariusz udziela niezwłocznie tej osobie pierwszej pomocy, a w razie potrzeby zapewnia pomoc medyczną. Jeżeli w wyniku użycia środka przymusu bezpośredniego, broni palnej lub psa służbowego nastąpiło zranienie lub śmierć człowieka, funkcjonariusz jest zobowiązany do bezzwłocznego powiadamia o zdarzeniu przełożonego, zabezpieczenia miejsca zdarzenia oraz w miarę możliwości ustalenia świadków zdarzenia.
Ponadto wprowadzono uregulowanie wynikające z art. 19 ust. 6 ustawy o Służbie Więziennej, dotyczące stosowania środków przymusu bezpośredniego, jako środków profilaktycznych, co jest nowością w stosunku do poprzednio obowiązującego rozporządzenia. Środki te mogą być stosowane w czasie konwojowania lub doprowadzania osadzonych. Określono zasady i sposób użycia kajdanek, jako zasadę przyjmując zakładanie kajdanek na ręce trzymane z przodu. Blokada stawu kolanowego jest nowoczesnym środkiem przymusu bezpośredniego, mającym na celu zapobieżenie ewentualnej ucieczce osoby konwojowanej lub doprowadzanej. Działanie tego środka polega na unieruchamianiu w przypadku wykonywania gwałtownych ruchów stawu kolanowego, w taki sposób, by osoba, wobec której go zastosowano nie mogła rozprostować nogi.
