Dyrektor zakładu karnego lub aresztu może objąć skazanego lub tymczasowo aresztowanego szczególną ochroną na wniosek sądu, przed którym toczy się postępowanie karne lub na wniosek prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze. Dyrektor zakładu karnego lub aresztu śledczego mogą objąć skazanego szczególną ochroną także na uzasadniony wniosek osadzonego. W takiej sytuacji, dyrektor zakładu karnego przed podjęciem decyzji o objęciu szczególną ochroną zasięga opinii organu prowadzącego postępowanie karne. W ten sposób subiektywne odczucie skazanego o grożącym mu niebezpieczeństwie poddawane jest weryfikacji przez organy wymiaru sprawiedliwości.
Nowe przepisy wprowadzają także możliwość umieszczenia szczególnie chronionego skazanego w wyznaczonym oddziale lub celi zakładu karnego typu zamkniętego i poddania jego zachowania stałemu monitoringowi kamer. I tak, szczególnie chronieni skazani mogą być osadzani w następujących warunkach, mających zagwarantować ich bezpieczeństwo osobiste, np.:
- m.in. cele mieszkalne oraz miejsca i pomieszczenia wyznaczone do: pracy, nauki, przeprowadzania spacerów, widzeń wyposażone w odpowiednie zabezpieczenia techniczno-ochronne,
- cele mieszkalne zamknięte przez całą dobę, częściej kontrolowane niż te,
w których przebywają inni osadzeni, - poruszanie się po terenie zakładu karnego pod wzmocnionym dozorem i ograniczone tylko do niezbędnych potrzeb,
- przy każdorazowym wyjściu i powrocie do cel dokonywana jest kontrola osobista,
- spacer w wyznaczonych miejscach pod wzmocnionym dozorem,
- sposób osobistego kontaktowania się przedstawicieli instytucji zewnętrznych oraz osób godnych zaufania określa każdorazowo dyrektor zakładu karnego,
- widzenia w wyznaczonych miejscach pod wzmocnionym dozorem.
Szczególna ochrona udzielana jest na czas określony. Wnioskodawca jest zobligowany do określenia przewidywanego czasu ochrony, a także do podania przyczyn objęcia skazanego szczególną kontrolą. W razie istnienia zagrożenia po upływie tego terminu szczególną ochronę można przedłużyć, ale z zastosowaniem procedur przewidzianych dla pierwszej decyzji. Dodatkowo, przewidziany jest obowiązek cofnięcia szczególnej ochrony w razie ustania przyczyn, dla których skazanego objęto tą ochroną.
Szczególna ochrona udzielona skazanemu może być stosowana także w przypadku przeniesienia takiego skazanego do innego zakładu karnego lub aresztu śledczego. Dyrektor zakładu karnego lub aresztu śledczego, w którym skazany przebywa, informuje dyrektora zakładu karnego lub aresztu śledczego, do którego skazany zostanie przeniesiony, o objęciu go szczególną ochroną oraz o dotychczasowych warunkach osadzenia i przyczynach jego zastosowania. W ten sposób zapewniona zostaje ciągłość ochrony bezpieczeństwa osobistego skazanego.
