W kodeksie cywilnym nie przewidziano wprost obowiązku określania w umowie przedwstępnej terminu zawarcia umowy przyrzeczonej, jednak Sąd Najwyższy podkreśla, że oznaczenie terminu jest wręcz niezbędnym elementem umowy przedwstępnej. Służy on kształtowaniu w przyszłości zachowań strony, a określenie tego terminu ogranicza stan niepewności co do istnienia stosunku prawnego (Wyrok SN z 05.09.2001 r., I CKN 214/99). Jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy skutek czynności prawnej ograniczonej terminem jest wprawdzie odsunięty w czasie, lecz niewątpliwy. Inaczej niż w przypadku warunku, termin jest zdarzeniem, które nastąpi na pewno, wcześniej bądź później, ale zawsze nadejdzie.
W obecnym stanie prawnym, termin zawarcia umowy przyrzeczonej nie jest elementem koniecznym umowy przedwstępnej. Według art. 389 § 2 KC „jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia.”
W wyniku określenia terminu zawarcia umowy przyrzeczonej wierzyciel nie może żądać wcześniejszego spełnienia świadczenia. Wynika to z faktu, iż w braku odmiennego uregulowania w umowie przyjmuje się, że termin zastrzeżony jest na korzyść dłużnika. Jedynie wyraźne postanowienie zastrzeżenia terminu na korzyść wierzyciela, powoduje że będzie on mógł domagać się spełnienia świadczenia przed terminem oznaczonym w umowie. Jeśli odpowiednie zapisy nie znajdą się w umowie dłużnik może spełnić świadczenie, czyli zawrzeć umowę przyrzeczoną ostatniego dnia okresu ustalonego w umowie przedwstępnej, a wierzyciel nie może domagać się, aby uczynił on to wcześniej.
Jeśli termin zawarcia umowy przyrzeczonej nie został ustalony, to może on zostać wyznaczony przez stronę. Pamiętać przy tym należy, że nie może być on ani zbyt odległy, ani nie może nastąpić niezwłocznie po zawarciu umowy przedwstępnej. Wyznaczenie nieodpowiedniego terminu, może nie wywoływać zamierzonych skutków prawnych.
Wyznaczenie terminu zawarcia umowy przyrzeczonej ma na celu zachowanie zasady spójności obrotu, a także umożliwienie dochodzenia roszczeń z umowy przedwstępnej. Zarówno doktryna jak i orzecznictwo są zgodne co do kwestii, że uzgodnienie terminu zawarcia umowy przyrzeczonej może nastąpić później niż uzgodnienie innych istotnych postanowień umowy przedwstępnej. Wynika to między innymi z przepisów kodeksu cywilnego, gdzie wyraźnie rozdzielono przepisy dotyczące uzgadniania istotnych postanowień umowy przedwstępnej, a terminu zawarcia umowy przyrzeczonej. Strony mogą także zmienić ustalony termin zawarcia umowy przyrzeczonej, jednak nie można dokonać wydłużenia terminu na czas nieokreślony.
Termin oznaczony do zawarcia umowy przyrzeczonej nie musi być konkretną datą i polegać na określeniu przyszłej daty kalendarzowej. Celowi zapewnienia pewności stosunków, czynią zadość już postanowienia takie jak np. „na Boże Narodzenie”, „po dwóch miesiącach”. Ważne jest aby był on na tyle sprecyzowany, że nie będzie budził wątpliwości w interpretacji woli stron umowy przedwstępnej.
Autor: Anna Kasza- Aplikant Radcowski
Kancelaria Ślązak, Zapiór i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych
