III pakiet energetyczny potwierdza i rozszerza wiele uprawnień konsumentów związanych np. z możliwością zmiany sprzedawcy energii elektrycznej i gazu. Nowe regulacje gwarantują konsumentom dostęp do jasnych i przejrzystych informacji dotyczących m.in. cen, danych o zużyciu energii i gazu, czy też informacji o prawach konsumentów. Informacje o prawach odbiorców powinny być zamieszczane na stronach dostawców oraz na rachunkach za media, a państwa członkowskie mają przygotować tzw. punkty kontaktowe, w których konsumenci będą mogli zasięgnąć informacji na temat swoich praw i obowiązujących przepisów. Dyrektywa zobowiązuje do zapewnienia odbiorcom prawa do pozasądowego mechanizmu rozpatrywania skarg i sporów, który to mechanizm umożliwi sprawiedliwe i szybkie rozstrzyganie konfliktów. Przepisy III pakietu przewidują także ochronę tzw. „odbiorców wrażliwych”, czyli zorganizowanie przez państwo systemu pomocy odbiorcom, których nie stać na opłacenie rachunków.
Na mocy przepisów III pakietu Urząd Regulacji Energetyki będzie miał również nowe obowiązki i uprawnienia. Zostanie poszerzony i pogłębiony zakres prowadzonego przez URE monitoringu rynku energii. Pośród nowych zagadnień, które zostaną poddane badaniom znajdą się m.in. realizacja planów inwestycyjnych przedsiębiorstw czy jakość świadczonych usług. Wśród nowych uprawnień, jakie zyskał URE po wejściu w życie III pakietu jest m.in. prowadzenie dochodzeń w sprawie funkcjonowania rynków energii i gazu oraz podejmowanie decyzji i nakładanie wszelkich niezbędnych i proporcjonalnych środków w celu promowania efektywnej konkurencji i zapewnienia właściwego funkcjonowania rynku.
Ponadto, regulator będzie także mógł nakładać sankcje na przedsiębiorstwa energetyczne i gazowe, które nie wywiążą się ze zobowiązań nałożonych na nie dyrektywami rynkowymi, czy też nie poddadzą się prawnie wiążącym decyzjom organu regulacyjnego lub europejskiej Agencji ACER. Należy podkreślić, iż po wejściu w życie przepisów III pakietu znacząco wzmocnieni się pozycja regulatora. Jak wskazuje art. 35 ust. 4 dyrektywy 72/2009 państwa członkowskie mają obowiązek zagwarantować niezależność organu regulacyjnego i zapewnić, aby wykonywał on swoje uprawnienia w sposób bezstronny i przejrzysty. W tym celu organ regulacyjny powinien być prawnie odrębny i funkcjonalnie niezależny od jakiegokolwiek innego podmiotu – publicznego lub prywatnego. Takie wytyczne unijne wykluczają wszelką hierarchiczność pomiędzy organem regulacyjnym, a innymi organami.
W celu ochrony niezależności organu regulacyjnego państwa członkowskie zapewniają w szczególności – jak wskazuje dyrektywa – autonomię budżetową oraz stosowne zasoby kadrowe i finansowe do realizacji zadań. Zarząd regulatora rynku powinien być powoływany na nieodnawialny ustalony okres co najmniej 5 lat i może zostać zwolniony z pełnienia funkcji w trakcie swojej kadencji jedynie w sytuacji, gdy nie spełnia już warunków określonych w przepisach dyrektywy lub dopuścił się poważnego uchybienia. W aktualnie obowiązującym stanie prawnym niezależność polskiego regulatora w rozumieniu przepisów dyrektywy 72/2009 nie jest zagwarantowana. Ważne jest zatem wprowadzenie takich zmian w Prawie energetycznym, które umożliwia faktyczną niezależność organu regulacyjnego włącznie z kadencyjnością organu oraz niezależnością budżetową.
Trzeci pakiet energetyczny wprowadza unbundling, czyli rozdzielenie produkcji, dostaw i sprzedaży energii. Zasady dotyczące rozdziału tych trzech typów działalności mają skutecznie przyczynić się do eliminacji wszelkich konfliktów interesów pomiędzy tymi działaniami, a w szczególności zapobiec np. faworyzowaniu przez operatorów sieci dostarczania energii własnej produkcji lub utrudniania dostępu do sieci konkurentom. Unijny pakiet przewiduje 3 podstawowe modele rozdzielenia działalności sieciowej od wytwórczej i obrotowej: rozdział właścicielski, niezależnego operatora systemu bądź niezależnego operatora przesyłu. W zależności od tego, jaki wariant rozdzielenia tych rodzajów działalności przyjmie Polska przedsiębiorstwa będą musiały podjąć stosowne działania przeorganizowania swoich struktur. Przepisy dotyczące unbundlingu mają wejść w życie do 3 marca 2012 roku.
