Podstawowym aktem prawnym regulującym omawianą materię jest ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Tak naprawdę ubezpieczenia społeczne są instrumentem polityki socjalnej państwa, a ich podstawowym celem jest zabezpieczenie bytu w razie braku możliwości świadczenia pracy i uzyskiwania z tego tytułu dochodów.
Ubezpieczenie emerytalne jak wskazuje sama nazwa to ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy z powodu określonego wieku. Docelowo wiek emerytalny w Polsce ma wynosić 65 lat, przy czym istnieje szereg możliwości ubiegania się o prawo do wcześniejszej emerytury. System emerytalny oparty jest na ścisłym powiązaniu wysokości świadczenia z wysokością realnie opłacanej składki. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota (suma) składek na ubezpieczenie emerytalne. Składka emerytalna finansowana jest w równych częściach zarówno przez pracodawcę jak i ubezpieczonego, z tym że składka wpłacana do Otwartego Funduszu Emerytalnego pochodzi w całości, z części opłacanej przez ubezpieczonego. Odpowiedzialny za odprowadzenie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składki jest pracodawca.
Ubezpieczenie rentowe jest z kolei ubezpieczeniem na wypadek niezdolności do pracy z powodu niepełnosprawności lub śmierci żywiciela rodziny. Osoby opłacające składki rentowe otrzymują w w/w sytuacjach rentę z tytułu niezdolności do pracy. Jest ona niejako ekwiwalentem zastępującym utracone wynagrodzenie lub dochód, a w przypadku śmierci ubezpieczonego żywiciela rodziny, członkom jego rodziny wypłacana jest renta rodzinna. Składka na ubezpieczenie rentowe wynosi 8 % podstawy wymiaru składki, przy czym 6,5% pochodzi ze środków pracodawcy, a 1,5% ze środków pracownika. W ramach omawianego ubezpieczenia możemy wyróżnić także rentę szkoleniową, będącą dodatkiem do renty inwalidzkiej z tytułu niezdolności do pracy. Renta szkoleniowa jest przyznawana w celu przekwalifikowania, tak aby uprawniony do jej otrzymywania mógł podjąć pracę w innym zawodzie (dostosowanym do jego potrzeb wynikających z niepełnosprawności). Jest ona przyznawana na okres 6 miesięcy, przy czym czas ten może być skracany lub wydłużany maksymalnie do 30 miesięcy. Wysokość renty szkoleniowej wynosi 75% podstawy wymiaru, a gdy niezdolność do pracy jest skutkiem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej – 100% podstawy jej wymiaru.
Najliczniejszą grupę ubezpieczeń stanowią jednak ubezpieczenia chorobowe i wypadkowe. Wśród nich możemy bowiem wyróżnić:
• zasiłek chorobowy
• świadczenie rehabilitacyjne
• zasiłek wyrównawczy
• jednorazowe odszkodowanie
• rentę z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej
• rentę szkoleniowa
• rentę rodzinna
• dodatek pielęgnacyjny
• pokrycie kosztów leczenia
• zasiłek chorobowy
• zasiłek wyrównawczy
• zasiłek macierzyński
• świadczenie rehabilitacyjne
• zasiłek opiekuńczy
Na zakończenie pamiętajmy, że każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia lub w przypadku twórców i artystów w ciągu 7 dni od dnia otrzymania decyzji Komisji ds. Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, ustalającej datę rozpoczęcia wykonywania działalności twórczej lub artystycznej. Pracownicy będący członkami służby zagranicznej zgłaszani są do ubezpieczeń społecznych nie później niż w terminie rozliczania i opłacania składek za miesiąc, w którym powstał obowiązek ubezpieczeń społecznych. Obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych należy do płatnika składek. Wyjątek stanowią osoby prowadzące pozarolniczą działalność, duchowni niebędący członkami zakonów lub klasztorów. Osoby te zobowiązane są same dokonać zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. Osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do ubezpieczeń społecznych podlega wyrejestrowaniu z tych ubezpieczeń. Zgłoszenie wyrejestrowania płatnik składek zobowiązany jest złożyć w terminie 7 dni od daty zaistnienia tego faktu. Wyjątek dotyczy pracowników będących członkami służby zagranicznej. W stosunku do nich płatnik składek zobowiązany jest złożyć zgłoszenie wyrejestrowania w terminie 30 dni od dnia ustania stosunku pracy. W stosunku do osób podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, obowiązek zgłoszenia wyrejestrowania w terminie 7 dni od dnia wygaśnięcia tytułu ubezpieczeń społecznych ciąży na płatniku składek. Wyjątek dotyczy osób prowadzących pozarolniczą działalność oraz duchownych niebędących członkami zakonów lub klasztorów, którzy sami dokonują zgłoszenia wyrejestrowania z ubezpieczeń.
