Wśród osób wyjeżdżających z Polski do innych państw członkowskich, w tym Niemiec, celem podjęcia sezonowego zatrudnienia można wyróżnić trzy grupy osób, tj. osoby, które:
– w Polsce mają zatrudnienie, czyli pracownicy, którzy podejmują pracę sezonową w innym państwie członkowskim w czasie swego płatnego urlopu wypoczynkowego np. ferii, wakacji,
– w Polsce pracują na własny rachunek – w tym rolnicy podlegający ubezpieczeniu z mocy ustawy – i którzy przerywają pracę na własny rachunek w celu czasowego podjęcia pracy sezonowej w innym państwie członkowskim,
– w Polsce nie są aktywne zawodowo, czyli np.: bezrobotni z prawem do zasiłku lub bez, studenci/uczniowie, osoby na urlopach bezpłatnych, emeryci, renciści, osoby niepracujące ale nie zarejestrowane jako bezrobotne.
Rozporządzenie nr 1408/71 – w części, która dotyczy właściwego ustawodawstwa – jest zbiorem norm kolizyjnych, które m.in. rozstrzygają, w którym państwie członkowskim pracownik migrujący podlega ubezpieczeniu społecznemu, czyli do systemu, którego państwa powinny być odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne i z którego systemu przysługują świadczenia. W myśl art. 13 ust. 1 rozporządzenia nr 1408/71 podstawową zasadą jest zasada podlegania ustawodawstwu jednego państwa członkowskiego. Ustawodawstwem tym – na mocy art. 13 ust. 2 pkt a) Rozporządzenia 1408/71 – jest ustawodawstwo państwa miejsca wykonywania zatrudnienia, a w przypadku zatrudnienia wykonywanego równolegle w dwóch różnych państwach – ustawodawstwo państwa miejsca zamieszkania.
W praktyce oznacza to, że od dnia 1 maja 2004r. uległa zmianie – w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym – sytuacja prawna niektórych z wyżej wymienionych trzech grup osób zamieszkałych w Polsce, a podejmujących sezonowe zatrudnienie w innym państwie członkowskim. Dotyczy to osób, które:
– zatrudnione są w Polsce i w czasie płatnego urlopu wypoczynkowego dodatkowo podejmują pracę w innym państwie członkowskim, np. w Niemczech jako pracownicy sezonowi lub
– pracują w Polsce na własny rachunek – w tym rolnicy podlegający ubezpieczeniu z mocy ustawy – i przerywają te pracę by czasowo podjąć pracę sezonową w innym państwie członkowskim np. w Niemczech.
Wyżej wymienione osoby – zgodnie z postanowieniami Rozporządzenia nr 1408/71 – podlegają polskim przepisom ubezpieczeniowym i składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu pracy sezonowej wykonywanej w innych państwach członkowskich, np. w Niemczech, powinny być odprowadzane do polskiego systemu ubezpieczeniowego, tj. do ZUS. W opisanych powyżej przypadkach zagraniczny pracodawca jest zobowiązany zgłosić pracownika sezonowego do polskiego ubezpieczenia oraz opłacać i rozliczać należne składki ubezpieczeniowe – zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce, tj. zgodnie z ustawą z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 ze zmn.). oraz przepisami wykonawczymi do niej. Zasada ta ma zastosowanie także do rolników podlegających w Polsce ubezpieczeniu z mocy ustawy, podejmujących sezonowe zatrudnienie w innym państwie członkowskim, w tym w Niemczech.
Osoby nieaktywne zawodowo, czyli np. bezrobotni, studenci, uczniowie, osoby otrzymujące zasiłki lub świadczenia przedemerytalne, emeryci, renciści, osoby na urlopach bezpłatnych, osoby niepracujące ale nie zarejestrowane jako bezrobotne – podejmujące sezonowe zatrudnienie w innych państwach członkowskich podlegają przepisom ubezpieczeniowym państwa miejsca wykonywania zatrudnienia. W przypadku podjęcia sezonowego zatrudnienia w innym państwie członkowskim, np. w Niemczech podlegają ustawodawstwu niemieckiemu. O tym, na wypadek, jakich ryzyk ubezpieczeniowych zostanie zapewniona im ochrona, w jakiej wysokości i według jakich zasad będą opłacane składki ubezpieczeniowe decydują zatem niemieckie przepisy w tym zakresie.
Natomiast osoby zamieszkałe i aktywne zawodowo w Polsce, podejmując sezonowe zatrudnienie w innym państwie członkowskim są zobowiązane przedstawić zagranicznemu pracodawcy formularz E 101. Formularz ten potwierdza, że w stosunku do danej osoby zastosowanie ma ustawodawstwo polskie. W Polsce formularze E 101 wydają oddziały Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwe dla miejsca zamieszkania zainteresowanego – także dla rolników podlegających ubezpieczeniu z mocy ustawy. Pracodawca, który zatrudnia pracownika legitymującego się wydanym przez ZUS formularzem E 101, ma obowiązek zgłosić go do polskich ubezpieczeń społecznych oraz opłacać i rozliczać należne składki na jego ubezpieczenia społeczne – zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce w tym zakresie.
