Drugim rodzajem ubezwłasnowolnienia jest ubezwłasnowolnienie częściowe. Ubezwłasnowolnić częściowo można osobę pełnoletnią z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.
Celem ubezwłasnowolnienia jest ochrona interesu zarówno osobistego jak i majątkowego osoby fizycznej, a także interesu jej otoczenia. Należy podkreślić, że ubezwłasnowolnienie ma charakter fakultatywny. Oznacza to, że mając na uwadze sytuację życiową i rodzinną osoby niezdolnej do kierowania swoim postępowaniem sąd może uznać, że np. ubezwłasnowolnienie nie jest w danym przypadku celowe. Zatem można stwierdzić, że orzeczenie ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego osoby fizycznej zależne jest od jej wieku i stopnia nasilenia choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych ich wpływu na możliwość kierowania swoim postępowaniem. Jednakże pomimo zaistnienia przesłanek ubezwłasnowolnienia częściowego, sąd może nie ubezwłasnowolnić osoby chorej, w przypadku, gdy ubezwłasnowolnienie w większym stopniu osłabiłoby pozycję tej osoby, ni przyniosło pomoc. Analogicznie w przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego sąd może oddalić żądanie ubezwłasnowolnienia, w przypadku, gdy sytuacja życiowa chorego jest ustabilizowana, ma on zapewnioną dostateczną opiekę faktyczną i nie zachodzi potrzeba podjęcia żadnych działań wymagających ustanowienia opieki prawnej, a orzeczenie ubezwłasnowolnienia mogłoby prowadzić do zakłócenia wbrew interesom chorego korzystnie dla niego uregulowanie sytuacji faktycznej.
O ubezwłasnowolnieniu orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym. Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądów okręgowych, które rozpoznają je w składzie trzech sędziów zawodowych. W sprawach tych właściwy jest sąd miejsca zamieszkania osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, a w braku miejsca zamieszkania – sąd miejsca jej pobytu. Wniosek o wszczęcie postępowania o ubezwłasnowolnienie może zgłosić: małżonek osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, jej krewni w linii prostej oraz rodzeństwo oraz jej przedstawiciel ustawowy. Krewni osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, nie mogą zgłaszać wniosku o wszczęcie postępowania, w sytuacji, gdy osoba ta ma przedstawiciela ustawowego. Wymienionym powyżej podmiotom przysługuje także uprawnienie do zgłoszenia wniosku o uchylenie lub o zmianę ubezwłasnowolnienia. Wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe można zgłosić już na rok przed dojściem do pełnoletności osoby, która ma być ubezwłasnowolniona. Kto zgłosił wniosek o ubezwłasnowolnienie w złej wierze lub lekkomyślnie, podlega karze grzywny do jednego tysiąca złotych.
Jeżeli według wniosku ubezwłasnowolnienie ma być orzeczone z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, sąd może przed wszczęciem postępowania o ubezwłasnowolnienie zażądać przedstawienia świadectwa lekarskiego o stanie psychicznym osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, a jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa – zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej. W przypadku niezłożenia żądanego świadectwa lub złożenia świadectwa, którego treść nie uprawdopodabnia istnienia choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, sąd wniosek odrzuci. Osoba, która ma być ubezwłasnowolniona, musi być zbadana przez jednego lub więcej biegłych lekarzy psychiatrów. Sąd może, jeżeli na podstawie opinii dwóch biegłych lekarzy uzna to za niezbędne, zarządzić oddanie osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, pod obserwację w zakładzie leczniczym na czas nie dłuższy niż sześć tygodni. W wyjątkowych wypadkach sąd może termin ten przedłużyć do trzech miesięcy. Przed wydaniem postanowienia sąd słucha uczestników postępowania. Na postanowienie zarządzające oddanie do zakładu przysługuje zażalenie.
Orzeczenie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia może zapaść tylko po przeprowadzeniu rozprawy. Osobę, która ma być ubezwłasnowolniona, należy wysłuchać; wysłuchanie powinno się odbywać w miarę potrzeby w obecności lekarza. W tym celu sąd może zarządzić przymusowe sprowadzenie tej osoby na rozprawę albo, gdyby to było niewskazane, wysłuchać ją przez sędziego wyznaczonego lub przez sąd wezwany. W postanowieniu o ubezwłasnowolnieniu sąd orzeka, czy ubezwłasnowolnienie jest całkowite, czy też częściowe i z jakiego powodu zostaje orzeczone.
