Na czym polega przestępstwo uchylania się do alimentów?
Przestępstwo niealimentacji ma charakter indywidualny, zatem jego sprawcą może być tylko osoba, która jest zobowiązana do alimentacji na rzecz innej osoby na mocy ustawy lub orzeczenia sądowego. Zgodnie bowiem z art. 209 kodeksu karnego, każdy kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Z przepisu tego wynika, że omawiane przestępstwo polega na lekceważeniu obowiązku płacenia alimentów, jaki został nałożony przez sąd. Przestępstwo niealimentacji może dotyczyć zarówno rodziców wobec dzieci, jak również odwrotnie: dorosłych dzieci wobec rodziców, którzy nie są w stanie utrzymać się samodzielnie.
Jeśli chodzi o wyjaśnienie kwestii uporczywości takiego działania, należy przytoczyć Uchwałę Sądu Najwyższego Izba Karna z dnia 9 czerwca 1976 r. VI KZP 13/75, zgodnie z którą: "uchylanie się od obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do alimentacji zachodzi wtedy, gdy zobowiązany mając obiektywną możliwość wykonania tego obowiązku, nie dopełnia go ze złej woli. ‘Uporczywe’ uchylanie się oznacza długotrwałe postępowanie nacechowane nieustępliwością.”. W uzasadnieniu niniejszej uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że „znamię uporczywości łączy w sobie dwa elementy. Jeden z nich charakteryzuje postępowanie sprawcy od strony podmiotowej, a polega na szczególnym nastawieniu psychicznym wyrażającym się w nieustępliwości, chęci postawienia na swoim (obojętne z jakich pobudek), podtrzymywaniu własnego stanowiska na przekór ewentualnym próbom jego zmiany (np. mimo wszczęcia egzekucji cywilnej, przeprowadzenia rozmów ostrzegawczych itp.). Przejawem takiego nastawienia psychicznego bywa porzucenie pracy lub jej zmiana na gorzej płatną. Drugi element, obiektywny, polega na trwaniu takiego stanu rzeczy przez pewien dłuższy czas (np. na wstrzymywaniu się z zapłatą kolejnych rat alimentacyjnych co najmniej przez 3 miesiące lub płaceniu ich nieregularnie albo w kwotach znacznie niższych od należnych).”.
Ponadto, należy podkreślić, iż nie każde uporczywe uchylanie się od płacenia alimentów stanowi przestępstwo. O popełnieniu przestępstwa można mówić w sytuacji, gdy działanie osoby zobowiązanej do płacenia alimentów powoduje, że osoba uprawniona nie może zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych, do których można zaliczyć np. utrzymanie lub zapewnienie wykształcenia. Bardzo ważnym elementem omawianego przestępstwa jest fakt narażenia. Oznacza to, że nie ma konieczności wykazywania, że osoba znalazła się w sytuacji bezpośredniego niebezpieczeństwa braku środków do życia, a jedynie wystarczy, że została na takie niebezpieczeństwo narażona w przyszłości.
Wniosek o ściganie niealimentacji
Ściganie przestępstwa polegającego na uchylaniu się od płaceniu alimentów następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Natomiast jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie odbywa się z urzędu.
