Zakwestionowany przepis nowelizuje ustawę z 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych w ten sposób, że znosi ograniczenie dotyczące okresu, na jaki spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe nogą udzielać kredytów i pożyczek. Wprowadza regulacje dotyczące podstawy wpisu do księgi wieczystej hipotek zabezpieczających kredyty i pożyczki udzielane przez kasy. Statuuje też odesłanie do odpowiedniego stosowania w stosunku do hipotek zabezpieczających kredyty i pożyczki udzielane przez kasy przepisu art. 36 par. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.
Podczas prac legislacyjnych jeden z posłów zgłosił dwie poprawki do projektu rządowego ustawy o finansowym wsparciu rodzin w nabywaniu własnego mieszkania. Pierwsza zakładała zastąpienie w projekcie ustawy wyrazów "bank" pojęciem "instytucja ustawowo upoważniona do udzielania kredytów", druga – proponowała dodanie do projektu nowego artykułu przewidującego nowelizację ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Przewodniczący podkomisji nadzwyczajnej zwrócił uwagę, że te zmiany wykraczają poza zakres przedmiotowy projektu rządowego przedłożonego Marszałkowi Sejmu. Biorący udział w posiedzeniu przedstawiciel Biura Legislacyjnego Kancelarii Sejmu stwierdził, ze poprawka dotycząca nowelizacji ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych prowadzi do rozszerzenia zakresu merytorycznego projektu ustawy o finansowym wsparciu rodzin w nabywaniu własnego mieszkania. Podobnie wypowiedziała się dyrektor Departamentu Finansów Gospodarki Narodowej Ministerstwa Finansów. Pomimo zgłoszonych zastrzeżeń połączone Komisje: Infrastruktury oraz Rodziny i Praw Kobiet przyjęły sprawozdanie, w którym został zawarty nowy art. 15 zakładający nowelizację ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. W trakcie posiedzenia Sejmu poseł sprawozdawca stwierdził, że Biuro Legislacyjne po analizie zmieniło zdanie. Parlamentarzyści działając w większości w błędzie polegającym na przekonaniu, iż Biuro Legislacyjne uznało zmiany za legalne uchwalili w trzecim czytaniu ustawę o finansowym wsparciu rodzin w nabywaniu własnego mieszkania.
W opinii wnioskodawcy analiza procesu legislacyjnego tej ustawy wskazuje, że kwestionowany przepis nie był objęty pierwotnym zakresem projektu. Rządowy projekt nie dotyczył kwestii związanych z funkcjonowaniem spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. Poprawka nie spełnia konstytucyjnych wymagań statutowych stanowi bowiem nowość normatywną. Nie spełnia też wymagań, jaki konstytucja stawia inicjatywie ustawodawczej, gdyż została zgłoszona w fazie prac komisyjnych.
Trybunał konstytucyjny orzekł, że art. 15 ustawy z dnia 8 września 2006 r. o finansowym wsparciu rodzin w nabywaniu własnego mieszkania jest niezgodny z art. 118 ust. 1 i art. 119 ust. 1 i 2 konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że w trakcie procedury ustawodawczej w Sejmie, dotyczącej ustawy o finansowym wsparciu rodzin w nabywaniu własnego mieszkania, naruszono konstytucję. Kwestionowany przepis wprowadzony został poprawką sprzeczną z wymogami konstytucyjnymi. Poprawka ta wychodząc poza zakres projektu ustawy, stanowiła nowość normatywną. Ponadto nie była rozpatrywana w trzech czytaniach. Stanowiła w rezultacie inicjatywę ustawodawczą realizowaną w sposób niezgodny z konstytucją.
Przedmiotem kontroli Trybunału były przepisy ustawy dokonującej zmiany (nowelizującej) a nie przepisy ustawy nowelizowanej. Kwestionowany przepis dokonywał zmian w ustawie o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, uchylając art. 21 tej ustawy oraz dodając ust. 2 i ust. 3 do art. 23. Niezgodność z konstytucją powoduje uchylenie całego art. 15. Oznacza to w konsekwencji, iż niekonstytucyjny jest pkt. 1 art. 15, uchylający art. 21 ustawy o spółdzielczych kasach oraz pkt. 2 art. 15, dodający ust. 2 i ust. 3 do art. 23 ustawy o spółdzielczych kasach.
Zgodnie z dotychczasową linią orzeczniczą Trybunału, uchylenie art. 15 pkt. 1 ustawy o finansowym wsparciu rodzin, uchylającego art. 21 ustawy o spółdzielczych kasach powoduje, że art. 21 ustawy o spółdzielczych kasach staje się ponownie częścią składową obowiązującego porządku prawnego. Trybunał zwrócił uwagę, że swoiste przywrócenie obowiązywania art. 21 ustawy o spółdzielczych kasach jest nieuchronnym skutkiem uznania za niezgodny z konstytucją zaskarżonego przepisu a tym samym wyeliminowania tego przepisu z obowiązującego porządku prawnego.
Uchylenie niekonstytucyjnego art. 15 pkt. 2 ustawy o finansowym wsparciu rodzin powoduje uchylenie art. 23 ust. 2 i 3, wprowadzonego do ustawy o spółdzielczych kasach, dotyczącego hipotecznego zabezpieczenia kredytu lub pożyczki, udzielonej przez spółdzielczą kasę. Trybunał podkreślił, że skutki niekonstytucyjności nie obejmują faktów prawnych, zaistniałych w okresie od wejścia w życie art. 15 ustawy o finansowym wsparciu rodzin, do ogłoszenia tego wyroku w Dzienniku Ustaw, których skutki związane są z zastosowaniem przepisów obowiązujących we wskazanym wyżej okresie. W szczególności nie wygasają umowy dotyczące pożyczek i kredytów zawarte na gruncie stanu prawnego w którym obowiązywał art. 15 ustawy.
