Postępowanie mandatowe jest uproszczoną formą postępowania w sprawie
o wykroczenie/wykroczenie skarbowe, z której chętnie korzystają zarówno podmioty
uprawnione do nakładania mandatów karnych jak i osoby ukarane. Aktualne brzmienie art. 97 k.p.o.w. przewiduje dwa terminy w jakich możliwe jest nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego – 14 i 30 dniowy. Pierwszy z nich ma zastosowanie, gdy sprawcę wykroczenia schwytano na gorącym uczynku, lub bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia. Termin 30 dniowy przewidziano dla wykroczeń stwierdzonych naocznie pod nieobecność sprawcy, albo za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego. W praktyce, w sytuacji gdy sprawcę naruszenia schwytano na gorącym uczynku, lub bezpośrednio po jego popełnieniu, termin 14 dniowy jest okresem wystarczającym do nałożenia mandatu.
Inaczej jest w przypadku wykroczeń ujawnianych w sposób, o którym mowa w art. 97 §
1 pkt 2 k.p.o.w. W przeważającej mierze są to naruszenia w ruchu drogowym, którego
kontrola w coraz to większym stopniu opiera się na automatyzacji t.j. wykorzystaniu urządzeń
samoczynnie ujawniających i rejestrujących naruszenia jak np.: fotoradary. Jak pokazuje
praktyka, prowadzenie postępowań w tych sprawach jest bardzo czasochłonne. Znaczne wydłużenie okresu w jakim prowadzone są czynności wyjaśniające a tym samym przekroczenie 30 dniowego terminu, wymusza w konsekwencji konieczność sporządzania przez uprawnione organy wniosków o ukaranie do sądu. Zaproponowano zatem, aby dla naruszeń ujawnianych naocznie pod nieobecność sprawcy, jak również ujawnianych za pomocą urządzenia pomiarowego lub kontrolnego, termin do nałożenia mandatu karnego został wydłużony z 30 do 60 dni.
Aktualne brzmienie art. 98 k.p.o.w. przewiduje trzy rodzaje mandatów: gotówkowy,
kredytowany oraz zaoczny. Mandat gotówkowy jest przewidziany tylko dla osób, które czasowo przebywają na terytorium RP lub nie mających stałego miejsca zamieszkania albo pobytu i należy go uiścić bezpośrednio funkcjonariuszowi. W stosunku do innych osób można
zastosować mandat kredytowany lub zaoczny. Coraz powszechniejszą jest bezgotówkowa
forma uiszczania wszelkiego rodzaju należności, przy pomocy karty płatniczej, dlatego też
zasadnym umożliwienie nałożenie grzywny w drodze mandatu karnego wydawanego ukaranemu po uiszczeniu grzywny za pomocą karty płatniczej. Dopuszczenie takiej formy płatności w stosunku do cudzoziemców jest o tyle zasadne, że bardzo często nie posiadają oni przy sobie polskiej waluty, wyrażając jednocześnie gotowość do uiszczenia grzywny. Rodzi to konieczność dowiezienia osoby do najbliższego bankomatu, co jest szczególnie uciążliwe w odniesieniu do kierowców samochodów ciężarowych, z uwagi na niewystarczającą liczbę miejsc, w których pojazdy te można by bezpiecznie pozostawić.
Wprowadzenie powyższego zapisu umożliwi uiszczanie grzywny w takiej formie również
osobom na stałe przebywającym na terytorium RP, czy też posiadającym stałe miejsce
zamieszkania lub pobytu. Osoby te niejednokrotnie wyrażają chęć opłacenia grzywny
w miejscu popełnienia naruszenia i powinny mieć możliwość wyboru, czy przyjąć mandat
kredytowany i opłacić go na dotychczasowych zasadach, czy też opłacić go na miejscu za
pomocą karty płatniczej. Należy zatem wyraźnie wskazać w przepisie, że funkcjonariusz
informuje sprawcę o możliwości uiszczenia grzywny w taki sposób.
Warto mieć na uwadze, iż od momentu wejścia w życie nowych przepisów do czasu wyposażenia wszystkich służb w urządzenia do autoryzacji rozliczeń transakcji bezgotówkowych oraz przeszkolenia funkcjonariuszy w zakresie ich obsługi, może upłynąć znaczny okres czasu. Niezbędnym jest zatem wprowadzenie okresu przejściowego, w którym możliwe będzie uiszczenie grzywny w formie bezgotówkowej, o ile funkcjonariusz ją nakładający jest wyposażony w odpowiednie urządzenie, do autoryzacji rozliczeń.
W art. 98 k.p.o.w. wskazano, w odniesieniu do każdego z rodzajów mandatów, kiedy stają
się one prawomocnymi rozstrzygnięciami w sprawie. Dla grzywny uiszczanej w formie
bezgotówkowej, najbardziej optymalnym momentem – analogicznie jak w przypadku
mandatu gotówkowego uiszczanego bezpośrednio funkcjonariuszowi – będzie uzyskanie
autoryzacji rozliczenia.
