W wyroku z dnia 10 lipca 2007 r., (sygn. akt SK 50/06) Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność z Konstytucją przepisów art. 203 § 1 i 2 kodeksu postępowania karnego. Przepisy te zostały znowelizowane już w 2008 r., jednak dotychczas obowiązujący przepis art. 25a ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich przewidywał instytucję zarządzenia obserwacji psychiatrycznej nieletniego, uregulowaną w sposób zbliżony do zakwestionowanego przez Trybunał Konstytucyjny w przepisach Kodeksu postępowania karnego.
Maksymalny czas pobytu nieletniego w zakładzie leczniczym na obserwacji
Nowe brzmienie art. 25a ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich określa maksymalny czas pobytu nieletniego w zakładzie leczniczym na obserwacji na okres 4 tygodni, z możliwością przedłużenia – tylko na wniosek zakładu leczniczego – na czas określony, niezbędny do zakończenia obserwacji. Łączny czas trwania obserwacji w danej sprawie nie może przekroczyć 6 tygodni. Ponadto, wprowadzono wyraźne zastrzeżenie, że badanie stanu zdrowia psychicznego nieletniego może być połączone z obserwacją tylko wtedy, gdy zebrane już w sprawie dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że nieletni wykazuje wysoki stopień demoralizacji lub popełnił czyn karalny, wyczerpujący znamiona przestępstwa (przestępstwa skarbowego).
Przyjęte rozwiązanie ma zagwarantować, że instytucja obserwacji nie będzie nadużywana w sprawach błahych, (np. nieletni dopuści się czynu wyczerpującego znamiona wykroczenia, a brak będzie dowodów wskazujących na jego demoralizację). Obserwacja, o jakiej mowa w przepisie art. 25a ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, jest formą pozbawienia wolności, powinna być zatem dopuszczalna pod ściśle określonymi przez ustawę warunkami i przy spełnieniu racjonalnych ku temu przesłanek. Nowe brzmienie przepisu zapewnia właściwą sądową weryfikację zgłoszonej przez biegłych konieczności połączenia badania psychiatrycznego nieletniego z obserwacją w zakładzie leczniczym – na co szczegółowo zwracał uwagę Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu cytowanego wyżej wyroku.
