Pojęcie wypadku przy pracy
Warto przypomnieć, że wypadkiem przy pracy jest nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Może to wystąpić podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych, bez polecenia lub też w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Urazem jest uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego. Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ w czasie podróży służbowej, podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony, czy też przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe. W wielu przypadkach do takich wypadków zalicza się również te, do których dochodzi przy realizacji zadań wynikających z umów innych niż umowa o pracę, np. przy pełnieniu mandatu posła lub senatora pobierającego uposażenie, czy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Renta wypadkowa
Osoba, która stała się niezdolna do pracy wskutek wypadku przy pracy, ma prawo przede wszystkim prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Jest to tzw. renta wypadkowa lub powypadkowa. Świadczenie to przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania takiej niezdolności do pracy. Renta wypadkowa może być stała lub okresowa, w zależności od stopnia niezdolności do pracy. Rentę stałą otrzyma pracownik, którego niezdolność do pracy jest trwała, tzn. nie rokuje on odzyskania zdolności do pracy. Z kolei renta okresowa będzie przyznana w sytuacji, gdy istnieją szanse na odzyskanie zdolności do pracy. Oceny zdolności do pracy i jej stopnia dokonuje lekarz orzecznik lub komisja lekarska. W przypadku zbiegu renty wypadkowej i emerytury wypłaca się, w zależności od wyboru uprawnionego, przysługującą rentę wypadkową powiększoną o połowę emerytury lub emeryturę powiększoną o połowę renty. Wysokość renty wypadkowej jest ustalana na zasadach przewidzianych dla ustalania wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W związku z tym wysokość tego świadczenia wynosi:
– 24% kwoty bazowej, czyli 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w poprzednim roku kalendarzowym oraz
– po 1,3% podstawy wymiaru renty za każdy rok okresów składkowych,
– po 0,7% podstawy wymiaru renty za każdy rok okresów nieskładkowych oraz
– po 0,7% podstawy wymiaru renty ze każdy okres okresów brakujących do pełnych 25 lat okresów składowych i nieskładkowych przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby odpowiedni wiek emerytalny.
Należy jednak pamiętać, że to świadczenie nie może być niższe niż 80% podstawy jej wymiaru dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy oraz 60% podstawy jej wymiaru dla osoby częściowo niezdolnej do pracy.
Renta szkoleniowa
Renta szkoleniowa to świadczenie, które przysługuje pracownikowi w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, spowodowaną właśnie wypadkiem przy pracy. Można ją otrzymywać przez okres 6 miesięcy. Okres ten ulega wydłużeniu na czas niezbędny do przekwalifikowania się zawodowego, nie dłużej jednak niż o 30 miesięcy. W przypadku, gdy brak jest możliwości przekwalifikowania do innego zawodu lub też, gdy pracownik nie poddaje się temu przekwalifikowaniu, okres ten może ulec skróceniu. Co istotne, renta szkoleniowa nie może być niższa niż 100% podstawy jej wymiaru.
Rodzinna renta wypadkowa
Szczególnym rodzajem renty rodzinnej jest wypadkowa renta rodzinna. Mają do niej prawo uprawnieni członkowie rodziny pracownika, który zmarł wskutek wypadku przy pracy. Ten rodzaj świadczenia przysługuje również w razie śmierci wskutek wypadku przy pracy rencisty uprawnionego do renty z tytułu niezdolności do pracy. Należy pamiętać, że za członków rodziny ubezpieczonego uważa się:
– małżonka – chyba że została orzeczona separacja lub rozwód,
– dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty warunki uzyskania renty rodzinnej,
– rodziców, osoby przysposabiające, macochę oraz ojczyma, jeżeli w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub ubezpieczony lub rencista bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania albo jeżeli ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów z jego strony.
Wysokość rodzinnej renty wypadkowej wynosi:
• 85% świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba,
• 90% świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby,
• 95% świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są trzy lub więcej osób.
Podstawę obliczenia wysokości rodzinnej renty wypadkowej stanowi kwota renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy.
Dodatki do rent wypadkowych
Do rent przyznanych w związku z wypadkiem przy pracy przysługują również odpowiednie dodatki, tj. dodatek pielęgnacyjny oraz dodatek dla sieroty zupełnej. Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do renty z ubezpieczenia wypadkowego, pod warunkiem że osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo też ukończyła 75 lat życia. Jest on przyznawany jest na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W orzeczeniu lekarz stwierdza całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji. Za osobę całkowicie niezdolną do pracy należy uznać osobę, która utraciła zdolność do jakiejkolwiek pracy. Niezdolność do samodzielnej egzystencji ma miejsce w przypadku naruszenie sprawności organizmu, które powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do renty z ubezpieczenia wypadkowego, która przebywa w zakładzie opiekuńczo leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym. W chwili obecnej wynosi on 195,67 zł, a od 1 marca 2013r. ma wynieść 204,43 zł. Jeżeli zaś do renty rodzinnej z ubezpieczenia wypadkowego jest uprawniona sierota zupełna, przysługuje jej z tego ubezpieczenia dodatek dla sieroty zupełnej. Należy pamiętać, że za sierotę zupełną uznawana jest tylko osoba która straciła oboje rodziców i tyko ona może ubiegać się o ten dodatek. Wysokość tego dodatku to obecnie kwota 367,79 zł, która od 1 marca 2013r. ma ulec podwyższeniu do 384,27 zł.
Kiedy świadczenia wypadkowe nie przysługują?
Warto jednak wiedzieć, że świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują pracownikowi, jeżeli wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez niego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Takich świadczeń nie otrzyma także pracownik, który będąc w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. Jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, ze pracownik znajdował się w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, pracodawca kieruje pracownika na badanie niezbędne do ustalenia zawartości alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych w organizmie. Trzeba pamiętać, że pracownik musi poddać się temu badaniu. Odmowa poddania się badaniu lub inne zachowanie uniemożliwiające jego przeprowadzenie powoduje pozbawienie prawa do renty, chyba że pracownik udowodni, że miały miejsce przyczyny, które uniemożliwiły poddanie się badaniu. Odmowa wypłaty świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego nastąpi także wtedy, gdy:
– nie został przedstawiony protokół powypadkowy lub karta wypadku,
– w protokole powypadkowym lub karcie wypadku nie uznano zdarzenia za wypadek przy pracy,
– protokół powypadkowy lub karta wypadku zawierają stwierdzenia bezpodstawne.
Konieczne jest złożenie wniosku
Aby otrzymać przedmiotowe świadczenia uprawniona osoba powinna złożyć stosowny wniosek, w oddziale ZUS właściwym ze względu na miejsce jej zamieszkania. Do wniosku należy złożyć wszystkie niezbędne dokumenty, tj.
– dowody potwierdzające nabyte przez ubezpieczonego okresy składkowe i nieskładkowe,,
– zaświadczenie o wysokości wynagrodzenia lub legitymację ubezpieczeniową zawierającą odpowiednie wpisy o zatrudnieniu i wynagrodzeniu,
– zaświadczenie o stanie zdrowia,
– dokumenty stwierdzające datę urodzenia i stopień pokrewieństwa wnioskodawcy ze zmarłym oraz wyciągi z akt stanu cywilnego, potwierdzające datę urodzenia i zgonu (w przypadku rodzinnej renty wypadkowej),
– dokumentację medyczną oraz inne dokumenty, mające znaczenie dla wydania orzeczenia o niezdolności do pracy lub o przyczynie zgonu,
– protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy,
– kartę wypadku,
– prawomocny wyrok sądu pracy,
– decyzję Państwowej Inspekcji Sanitarnej,
– dokumentację wypadku powstałego w szczególnych okolicznościach.Wniosek można złożyć osobiście, przez swojego pełnomocnika lub przesłać pocztą. ZUS powinien wydać stosowną decyzję w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku. Od decyzji odmownej uprawnionemu przysługuje odwołanie do okręgowego sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Należy je wnieść w terminie miesiąca od otrzymania decyzji, za pośrednictwem ZUS, który ją wydał.
