Spis treści
Essentialia negotii
Postanowienia przedmiotowo istotne umowy, zwane także essentialia negotii, stanowią tę część postanowień danej umowy (sprzedaży, darowizny, zamiany, składu, przechowania lub innej umowy z zakresu prawa cywilnego), która jest obligatoryjna dla związania się przez strony danym stosunkiem prawnym. Essentialia negotii wskazuje ustawa.
Jak trafnie wskazano w orzecznictwie sądowym elementy przedmiotowo istotne definiują czynność prawną. Są to elementy, bez których czynność prawna danego typu nie mogłaby dojść do skutku i które ją indywidualizują. W przypadku nieustalenia tychże elementów przedmiotowo istotnych (bądź częściowego nieustalenia) czynność prawna nie zostaje dokonana (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 28 czerwca 2012 r., sygn. akt: VI ACa 169/12).
Zgodnie z ustawą przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Koniecznym elementem umowy darowizny jest zatem zobowiązanie darczyńcy do określonego w umowie świadczenia na rzecz obdarowanego.
Czynność jednostronnie zobowiązująca
W przypadku darowizny świadczenie następuje kosztem majątku darczyńcy, co pozwala uznać za trafne stwierdzenie polegające na przyjęciu, że obdarowany nie ma żadnego obowiązku świadczenia w zamian. Jest to więc czynność prawna nieodpłatna. Konsekwencją takiego stanu rzeczy jest też przyjęcie (co stanowi samą esencję rozważań), że w przypadku darowizny mowa jest o czynności prawnej jednostronnie zobowiązującej. Podmiotem zobowiązanym w powstałym stosunku prawnym jest wyłącznie darczyńca.
Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Umowę darowizny
przejdź do formularza »
Forma prawna oświadczenia woli
Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Postanowienia te nie uchybiają przepisom, które ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron. Jeżeli zatem przedmiotem darowizny ma być nieruchomość, umowa darowizny winna zostać zawarta w formie aktu notarialnego. Niedopełnienie obowiązku co do formy prawnej w tej sytuacji będzie miało ten skutek, że czynność prawna będzie nieważna od samego początku (ex tunc) z uwagi na rygor bezwzględnej nieważności czynności prawnej dokonanej z pominięciem formy szczególnej. Forma aktu notarialnego dla czynności prawnych przenoszących prawo własności nieruchomości została zastrzeżona pod rygorem nieważności (ad solemnitatem). Należy jednak podnieść, iż – przykładowo – darowizna samochodu osobowego wywoła skutki prawne z chwilą przeniesienia posiadania tegoż pojazdu. Samochód jest rzeczą ruchomą, której posiadanie może zostać przeniesione choćby przez wydanie dokumentów oraz kluczy, jeżeli tylko strony zgodne są co do zamiaru wywołania skutków darowizny.
Obowiązek naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania
Darczyńca obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, jeżeli szkoda została wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Jeżeli darczyńca opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, obdarowany może żądać odsetek za opóźnienie dopiero od dnia wytoczenia powództwa.
Obowiązek naprawienia szkody wynikłej z wad przedmiotu darowizny
Jeżeli rzecz darowana ma wady, darczyńca obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził obdarowanemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich w czasie właściwym. Postanowień tych nie stosuje się, gdy obdarowany mógł z łatwością wadę zauważyć.
Ewentualność polecenia
Darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. Darczyńca, który wykonał zobowiązanie wynikające z umowy darowizny, może żądać wypełnienia polecenia, chyba że ma ono wyłącznie na celu korzyść obdarowanego. Po śmierci darczyńcy wypełnienia polecenia mogą żądać spadkobiercy darczyńcy, a jeżeli polecenie ma na względzie interes społeczny – także właściwy organ państwowy. Obdarowany może odmówić wypełnienia polecenia, jeżeli jest to usprawiedliwione wskutek istotnej zmiany stosunków. Jeżeli wypełnienia polecenia żąda darczyńca lub jego spadkobiercy, obdarowany może zwolnić się przez wydanie przedmiotu darowizny w naturze w takim stanie, w jakim przedmiot ten się znajduje. Uwolnić się od zobowiązania wykonania polecenia nie można przez wydanie rzeczy, gdy wypełnienia polecenia żąda właściwy organ państwowy.
Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Oświadczenie o odwołaniu darowizny
przejdź do formularza »
Odwołanie darowizny jeszcze niewykonanej
Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze niewykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.
Niedostatek darczyńcy
Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.
Odwołanie darowizny wykonanej na skutek niewdzięczności
Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu. Darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem. Spadkobiercy darczyńcy mogą odwołać darowiznę z powodu niewdzięczności tylko wtedy, gdy darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania, albo gdy obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy. Darowizna w tym przypadku nie może być odwołana po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.
Forma prawna dla oświadczenia o odwołaniu darowizny
Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie.
Podstawa prawna
Art. 888, art. 890, art. 891, art. 892, art. 893, art. 894, art. 895, art. 896, art. 897, art. 898, art. 899, art. 900 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r., poz. 121).
Orzecznictwo
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 28 czerwca 2012 r., sygn. akt: VI ACa 169/12 (tekst orzeczenia dostępny jest w bazie Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych pod adresem http://orzeczenia.ms.gov.pl).
