Konsekwencją tejże regulacji jest to, że kobieta, która zawarła umowę o pracę na czas określony, a umowa ta uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, zachowuje status pracownicy do czasu porodu. W dniu porodu traci jednak ten status, a co za tym idzie, jako osobie niepracującej nie przysługuje jej prawo do urlopu macierzyńskiego. W takiej sytuacji kobieta ma jednak zapewnione prawo do zasiłku macierzyńskiego (art. 30 ust. 4 ustawy o świadczeniach w razie choroby i macierzyństwa).
Opisywana wyżej norma nie określa jednak w jaki sposób należy dokonać wyliczenia trzeciego miesiąca ciąży, co sprawia, że należy w tym zakresie sięgnąć do zasady, iż w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa pracy (art. 300 k.p.). Stosując tę zasadę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2001 r., I PKN 231/00 (OSNAPiUS 2002, nr 21, poz. 515) wskazał, że do obliczenia tego terminu ma zastosowanie art. 112 k.c. W wyroku z dnia 5 grudnia 2002 r., I PK 33/02 (OSNP 2004, nr 12, poz. 204) doprecyzował zaś, że termin upływu trzeciego miesiąca ciąży (art. 177 § 3) oblicza się w równej miary miesiącach księżycowych (28 dni). Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tego orzeczenia stwierdził, że "tylko taka wykładnia art. 177 § 3 zapewnia konieczne uporządkowane i jednolite rozumienie upływu terminu trzeciego miesiąca ciąży u każdej pracownicy ciężarnej, którego wyliczenie nie jest obarczone żadnym błędem, albowiem każdy tydzień ciąży pracownicy liczy siedem kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od dnia poczęcia, a cztery takie tygodnie wskazują jednolicie miesięczny okres ciąży". Podstawą obliczania tego terminu jest art. 112 k.c., ale stosowany odpowiednio, z uwzględnieniem konstytucyjnej zasady ochrony macierzyństwa oraz zasady prawa pracy dotyczącej wzmożonej ochrony pracownic ciężarnych.
Jeśli pracodawca wypowie umowę o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży pracownicy lub jej urlopu macierzyńskiego w związku z ogłoszeniem upadłości lub likwidacji pracodawcy i niemożności zapewnienia jej w tym okresie innego zatrudnienia, pracownicy przysługuje prawo do zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego (art. 30 ust. 3 ustawy o świadczeniach w razie choroby i macierzyństwa).
Ważnym jest, że jeśli kobieta podlegała z tytułu ciąży ochronie przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, a powiadomiła o tym pracodawcę po ustaniu tego stosunku, to powinna być przywrócona do pracy, jednakże nie nabywa prawa do wynagrodzenia za okres od ustania stosunku pracy do zawiadomienia pracodawcy.
W okresie ciąży kobieta może wypowiedzieć umowę o pracę lub wyrazić zgodę na jej rozwiązanie w drodze porozumienia stron. Jeżeli jednak nie miała świadomości swego stanu, to może uchylić się od skutków złożonego oświadczenia woli jako złożonego pod wpływem błędu. Zawierając to porozumienie pracownica nie może skutecznie powoływać się na ochronę z art. 177, jeżeli jej oświadczenie nie było dotknięte wadą (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1998 r., I PKN 431/98, OSNAPiUS 1999, nr 24, poz. 792).
Źródła:
– ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.),
– ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512),
– „Komentarz aktualizowany do Kodeksu pracy” Kazimierz Jaśkowski, Eliza Maniewska, 2011
Karolina Filipek
studentka IV roku prawa na Uniwersytecie Śląskim
