Charakterystyka umowy rachunku bankowego
W świetle normy art. 725 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Kodeks cywilny (dalej zwanej k.c.), przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Jak wskazano w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 października 2010 roku (sygn. akt I ACa 733/10), poprzez umowę rachunku bankowego bank nabywa prawo własności do zdeponowanych pieniędzy, a posiadaczowi rachunku przysługuje roszczenie o zwrot zdeponowanej kwoty. Tak więc w umowie rachunku bankowego występują elementy depozytu nieprawidłowego (art. 845 k.c.). Stąd też, jak zaakcentował Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 18 kwietnia 2007 roku (sygn. akt I ACa 201/07), do umowy rachunku bankowego stosuje się przepisy o depozycie nieprawidłowym, a poprzez art. 845 k.c. także przepisy o pożyczce, w tym art. 720 k.c. Z unormowań tych wynika, że posiadacz rachunku bankowego z chwilą wpłaty pieniędzy do banku traci ich własność na rzecz banku, a nabywa roszczenie o zwrot takiej samej ich ilości.
Ograniczenie dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym
Zgodnie zaś z treścią art. 726 k.c., bank może obracać czasowo wolne środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym z obowiązkiem ich zwrotu w całości lub w części na każde żądanie, chyba że umowa uzależnia obowiązek zwrotu od wypowiedzenia. Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 czerwca 2006 roku (sygn. akt I CSK 87/06), z porównania art. 725 i 726 k.c. wynika, że niezależnie od tego czy umowa rachunku bankowego jest zawarta na czas oznaczony lub nieoznaczony stosuje się do niej regulację zawartą w art. 726 k.c. Więc bank, jeżeli chciał ograniczyć prawo posiadacza rachunku do żądania w każdym czasie zwrotu środków pieniężnych zgromadzonych na prowadzonym dla niego rachunku, powinien w umowie zastrzec, że może to nastąpić tylko za wypowiedzeniem. Określenie zawarte w art. 726 k.c., że bank powinien zwrócić zdeponowane na rachunku środki na każde żądanie musi być rozumiane z uwzględnieniem możliwości spełnienia tego żądania przez bank. Bank, który w umowie rachunku bankowego nie uzależnił możliwości żądania zwrotu zdeponowanej kwoty od wypowiedzenia, musi liczyć się z obowiązkiem jej zwrotu na każde żądanie posiadacza rachunku.
Ograniczenie dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku bankowym może wynikać także z innych, aniżeli wskazanych w art. 726 k.c., okoliczności. Zgodnie z normą art. 727 k.c., bank może odmówić wykonania zlecenia posiadacza rachunku bankowego tylko w wypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych. Przepisami tymi są niewątpliwie uregulowania art. 23 (b) ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach, rozdziału 3 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. – Prawo dewizowe, rozdziału 4 oraz art. 93 ust. 2 Prawa bankowego czy unormowania Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania administracyjnego oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 kwietnia 2013 roku w sprawie trybu zawiadamiania placówek banków, placówek operatora publicznego lub innego operatora pocztowego i innych placówek o wstrzymaniu wypłat z zajętego w drodze egzekucji wkładu oszczędnościowego.
Obowiązki banku
Przy umowie zawartej na czas nieoznaczony bank jest obowiązany informować posiadacza rachunku, w sposób określony w umowie, o każdej zmianie stanu rachunku bankowego. Ponadto bank jest obowiązany przesyłać posiadaczowi co najmniej raz w miesiącu bezpłatnie wyciąg z rachunku z informacją o zmianach stanu rachunku i ustaleniem salda, chyba że posiadacz wyraził pisemnie zgodę na inny sposób informowania o zmianach stanu rachunku i ustaleniu salda.
Ponadto skutkiem stosowania do umowy rachunku bankowego przepisów o depozycie nieprawidłowym, a poprzez art. 845 k.c. także przepisów o pożyczce, w tym art. 720 k.c. skutkuje tym, że bank ma obowiązek zwrócić posiadaczowi rachunku bankowego taką samą ilość pieniędzy jaką ten wpłacił do banku. Bank dokonujący wypłaty do rąk osoby nieuprawnionej nie narusza zatem obowiązków względem posiadacza rachunku, gdyż ten zachowuje swoje uprawnienia do zwrotu środków oddanych na przechowanie banku, a ewentualna odpowiedzialność odszkodowawcza banku może tylko uzupełniać obowiązek wypłaty wkładu. (Por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 18 kwietnia 2007 roku, sygn. akt I ACa 201/07.)
Obowiązki posiadacza rachunku
Posiadacz rachunku bankowego jest obowiązany zgłosić bankowi niezgodność zmian stanu rachunku lub salda w ciągu czternastu dni od dnia otrzymania wyciągu z rachunku. Ponadto posiadacz imiennego rachunku bankowego obowiązany jest zawiadamiać bank o każdej zmianie swego zamieszkania lub siedziby.
Rozwiązanie umowy rachunku bankowego
Rozwiązanie umowy rachunku bankowego zawartej na czas nieoznaczony może nastąpić w każdym czasie wskutek wypowiedzenia przez którąkolwiek ze stron, jednakże bank może wypowiedzieć taką umowę tylko z ważnych powodów.
Rozwiązanie umowy rachunku bankowego zawartej na czas oznaczony następują wraz z nadejściem określonego w umowie terminu. Jak wskazano w literaturze przedmiotu, nie powinno też budzić wątpliwości, że posiadacz rachunku bankowego może wypowiedzieć umowę rachunku bankowego zawartą na czas oznaczony w każdym czasie (por. W. Pyzioł (w:) System prawa prywatnego, t. 8, pod red. J. Panowicz-Lipskiej, Warszawa 2004, s. 348).
Przedawnienie roszczeń wynikających z umowy rachunku bankowego
Roszczenia wynikające ze stosunku rachunku bankowego przedawniają się z upływem lat dwóch.
Podstawa prawna:
Art. 720, art. 725, art. 726, art. 727, art. 728, art. 729, art. 730, art. 731, art. 845 ustawy z dnia 23 kwietnia – Kodeks cywilny.
Literatura:
System prawa prywatnego, t. 8, pod red. J. Panowicz-Lipskiej, Warszawa 2004
Źródło:
Teksty orzeczeń Sądów Apelacyjnych oraz Sądu Najwyższego, których fragmenty wykorzystano w powyższym artykule, pochodzą z bazy Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych dostępnej pod adresem http://orzeczenia.ms.gov.pl oraz z bazy orzeczeń Sądu Najwyższego dostępnej pod adresem http://www.sn.pl.
