Sąd apelacyjny odrzucił postanowieniem wniosek skarżącej spółki o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu okręgowego. Skarżąca spółka złożyła zażalenie do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu apelacyjnego. Zwróciła się również o zwolnienie z obowiązku uiszczenia opłaty wykazując, że nie jest w stanie jej ponieść ze względu na brak dostatecznych środków i stan przedsiębiorstwa. Sąd apelacyjny oddalił wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych i wezwał do zapłaty. W zażaleniu na to orzeczenie skarżąca spółka zakwestionowała fakt odmowy zwolnienia od kosztów sądowych, Sąd apelacyjny odrzucił zażalenie.
W opinii skarżącej spółki w tej sprawie dochodzi do niezgodnej z konstytucją sytuacji, w której na odrzucenie przez sąd apelacyjny wniosku o wznowienie postępowania przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego, natomiast na odmowę zwolnienia z kosztów sądowych – nie. Pomimo, że sąd apelacyjny w postępowaniu o wznowienie orzeka merytorycznie jako sąd drugiej instancji, to w zakresie odmowy zwolnienia od kosztów postępowania, sąd ten orzeka po raz pierwszy. Sytuacja taka godzi w konstytucyjne prawa i wolności obywatelskie w zakresie prawa do sądu i sprawiedliwego procesu. Strona ma bowiem prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji oraz do dwuinstancyjnego sądownictwa.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 3941 par. 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego w brzmieniu ustalonym przez art. 1 pkt 12 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, w zakresie, w jakim uniemożliwia zaskarżenie postanowienia o odmowie zwolnienia od kosztów sądowych wydanego po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji, jest zgodny z art. 45 ust. 1 i art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że zakwestionowany przepis nie narusza prawa do sądu, prawa do zaskarżania orzeczeń sądowych oraz zasady dwuinstancyjności postępowania. Trybunał stwierdził, że sąd drugiej instancji, który orzeka po raz pierwszy w przedmiocie zwolnienia od kosztów postępowania, nie może zostać uznany za sąd pierwszej instancji. Sąd ten, wydając postanowienie w przedmiocie zwolnienia od kosztów postępowania, nie rozstrzyga odrębnej sprawy. Podejmuje jedynie rozstrzygnięcie dotyczące wniesionego środka zaskarżenia, rzutujące na możliwość jego merytorycznego rozpoznania. Konstytucyjna zasada dwuinstancyjności postępowania nie wymaga, aby rozstrzygnięcie wydane po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji w kwestii zwolnienia od kosztów postępowania musiało podlegać dalszej kontroli instancyjnej.
Według Trybunału Konstytucyjnego, konstytucyjne standardy sprawiedliwej procedury sądowej wymagają, żeby strony i uczestnicy postępowania mogli wnosić środki zaskarżenia od postanowień w kwestii zwolnienia od kosztów postępowania wydawanych przez sąd pierwszej instancji. Nie nakazują natomiast tego w przypadku postanowień w kwestii zwolnienia od kosztów postępowania wydawanych po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji. Przyjęte rozwiązanie nie narusza zatem konstytucji.
