Przepisy projektowanego rozporządzenia regulują sposób postępowania przy wykonywaniu uprawnień funkcjonariuszy Straży Granicznej polegających na: legitymowaniu lub ustalaniu w inny sposób tożsamości osób, zatrzymywaniu osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw oraz doprowadzaniu ich do właściwego organu Straży Granicznej, sądu lub prokuratury, a w przypadku cudzoziemców, wobec których prowadzone są postępowania określone w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach oraz w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, także do właściwej jednostki organizacyjnej Policji, wojewody, Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców, przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych, placówek opiekuńczo-wychowawczych lub zakładów opieki zdrowotnej ora zatrzymywaniu osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia. Ponadto projekt zawiera wzory dokumentów stosowanych w toku realizacji powyższych uprawnień. W projekcie określono także podmioty uprawnione do zarządzania doprowadzenia i szczegółowe warunki dokonywania doprowadzeń przy użyciu środków transportu.
Przepisy projektowanego rozporządzenia określają postępowania funkcjonariusza Straży Granicznej przed przystąpieniem do czynności służbowych związanych z wykonywaniem przedmiotowych uprawnień. Wskazany tryb postępowania dotyczy zarówno funkcjonariusza umundurowanego, jak i nieumundurowanego. Zgodnie z nowymi przepisami Funkcjonariusz Straży Granicznej, przystępując do czynności służbowych związanych z wykonywaniem powyżej wymienionych uprawnień musi podać swój stopień, imię i nazwisko w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych, a także podstawę prawną i przyczynę podjęcia czynności służbowej. Natomiast funkcjonariusz nieumundurowany musi okazać ponadto legitymację służbową, a na żądanie osoby, wobec której podjęto czynności, umożliwia odnotowanie numeru legitymacji, organu, który ją wydał, oraz nazwiska funkcjonariusza. Nałożono także na funkcjonariusza wykonującego czynności służbowe obowiązek podjęcia czynności ochronnych, jeżeli ujawnione przedmioty stwarzają niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia ludzkiego lub mienia. Kierując się zasadą racjonalności postępowania funkcjonariusza odstąpiono od legitymowania osoby, pomimo istnienia formalnej przesłanki, jeżeli jest ona znana funkcjonariuszowi.
W projekcie rozporządzenia przewidziano pobranie odcisków linii papilarnych w celu identyfikacji osób o nieustalonej tożsamości, bowiem ustawa nie przewiduje możliwości gromadzenia przez Straż Graniczną informacji dotyczących kodu genetycznego. Ze względu na okoliczność, że zasady pobierania i gromadzenia przez Straż Graniczną odcisków linii papilarnych zostały określone w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 3 października 2005 r. w sprawie gromadzenia przez Straż Graniczną odcisków linii papilarnych, zdjęć oraz danych osobowych, ich przechowywania, wykorzystywania i przekazywania innym organom, w tym zakresie zastosowano stosowne odesłanie. Ponadto w rozdziale tym zawarta jest regulacja dotycząca ustalania tożsamości przy wykorzystaniu innych metod, w szczególności poprzez wykorzystanie w tym celu zdjęć i opisów wizerunku.
Wprowadzono także zmianę kolejności czynności funkcjonariusza Straży Granicznej w przypadku zatrzymywania osoby, co do której z posiadanych informacji lub okoliczności faktycznych wynika, że może posiadać broń palną lub inne niebezpieczne przedmioty, mogące służyć do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia albo przedmioty mogące stanowić dowody w postępowaniu lub podlegające przepadkowi. Należy zwrócić uwagę, iż w tym przypadku funkcjonariusz Straży Granicznej zatrzymanie poprzedza okrzykiem „Straż Graniczna”, a następnie sprawdza, czy osoba zatrzymana posiada przy sobie broń lub inne niebezpieczne przedmioty i ewentualnie je odbiera. Dopiero w dalszej kolejności informuje osobę zatrzymaną o przyczynach i podstawie zatrzymania, uprzedza o obowiązku podporządkowania się wydanym poleceniom, a także o możliwości użycia środków przymusu bezpośredniego lub broni w przypadku niepodporządkowania się wydanym poleceniom.
Przepisy projektu określają także, a także uprawnienia gwarancyjne przysługujące osobie zatrzymanej. Przede wszystkim osobę zatrzymaną należy pouczyć o prawie złożenia zażalenia na zatrzymanie, żądania powiadomienia o zatrzymaniu osoby najbliższej lub innej wskazanej przez zatrzymanego, pracodawcy, szkoły lub uczelni oraz prawie nawiązania kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym – także bezpośredniej z nim rozmowy w obecności funkcjonariusza SG – oraz z właściwym urzędem konsularnym lub przedstawicielstwem dyplomatycznym, jeżeli osoba zatrzymana jest cudzoziemcem. W dalszej kolejności przepis określa obowiązki związane ze sporządzeniem protokołu zatrzymania osoby oraz poinformowania o zatrzymaniu prokuratora oraz dowódcy jednostki wojskowej, jeżeli osoba zatrzymana jest żołnierzem. W odróżnieniu od stanu obowiązującego w projekcie doprecyzowano, że powiadomienie prokuratora o zatrzymaniu następuje w przypadku zatrzymania osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub zatrzymanej na podstawie ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach albo na podstawie ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Uregulowano także, że doprowadzanie osób odbywa się na podstawie nakazu doprowadzenia, a także wskazano, którzy funkcjonariusze co do zasady dokonują doprowadzeń, z uwzględnieniem okoliczności uzasadniających wyznaczenie przez zarządzającego doprowadzenie innych funkcjonariuszy. W kolejnym przepisie dotyczącym powiadamiania właściwych jednostek organizacyjnych Straży Granicznej i Policji – w przypadku, gdy doprowadzanie wykracza poza zasięg terytorialny jednostki organizacyjnej Straży Granicznej, której funkcjonariusze doprowadzają osoby, wprowadzono obowiązek powiadomienia jednocześnie jednostek Straży Granicznej i Policji. Wskazane rozwiązanie ma na celu ujednolicenie sposobu postępowania w tym zakresie, a także zwiększenie bezpieczeństwa konwojów, które często odbywają się w porze nocnej, poprzez informowanie wszystkich jednostek, w zasięgu terytorialnym, których dokonywane są doprowadzenia.
