Charakter urlopu bezpłatnego
Należy pamiętać, że okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, takie jak wymiar urlopu wypoczynkowego, wysokość odpraw pieniężnych czy nagród jubileuszowych itp. W czasie korzystania z tego urlopu pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia, a pracodawca nie opłaca składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Warto wiedzieć, że po upływie 30 dni od jego rozpoczęcia ustaje prawo do świadczeń zdrowotnych z ubezpieczenia, a po tym czasie można korzystać z ubezpieczenia jedynie jako członek rodziny, łącznie z małżonkiem. Przepisy prawa pracy nie określają minimalnego, czy maksymalnego czasu trwania urlopu bezpłatnego. Jest to jedynie sprawa do uzgodnienia z pracodawcą. Przy udzielaniu urlopu bezpłatnego, dłuższego niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. Brak takiego obwarowania powoduje, że pracodawca może odwołać pracownika z urlopu bezpłatnego tylko za jego zgodą. Jeżeli jednak pracownik nie zgadza się na taką możliwość, wówczas pracodawca może odmówić jego udzielenia. Trzeba mieć na uwadze, że pracownik z własnej inicjatywy nie może przerwać uzgodnionego urlopu bezpłatnego. Skrócenie urlopu jest bowiem możliwe tylko po porozumieniu z pracodawcą.
Urlop bezpłatny udzielony na wniosek pracownika
Generalnie urlop bezpłatny jest udzielany na pisemny wniosek pracownika. Pracownik może ale nie musi go uzasadniać. Należy jednak pamiętać, że uwzględnienie przedmiotowego wniosku takiego zależy od swobodnego uznania pracodawcy. Pracodawca może zgodzić się na urlop bezpłatny bez zastrzeżeń, udzielić go w innym terminie niż wynika to z wniosku lub na krótszy okres albo też podjąć decyzję odmowną. Co istotne, nie ma on obowiązku uzasadniania swojej decyzji odmownej. Od decyzji pracodawcy nie przysługują bowiem żadne środki odwoławcze. Warto wiedzieć, że na mocy odrębnych ustaw pracodawca ma jednak obowiązek udzielić bezpłatnego urlopu:
– wychowawczego,
– młodocianemu uczęszczającemu do szkoły dla pracujących – na okres ferii szkolnych w wymiarze, nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym, dwóch miesięcy,
– przysługującego pracownikowi powołanemu do pełnienia funkcji pozazakładowych w organizacji związkowej, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika,
– w związku z odbyciem ćwiczeń wojskowych,
– na czas wykonywania mandatu posła i senatora,
– na mocy przepisów o służbie zagranicznej;
– w wyszczególnionych okresach podczas odbywania dziennych studiów doktoranckich,
– twórcy projektu wynalazczego.
Okres obowiązkowego urlopu bezpłatnego wlicza się do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Urlop bezpłatny udzielony za zgodą pracownika w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy
Urlop bezpłatny można wykorzystać również na wykonywanie pracy u innego pracodawcy. I tak pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami. Trzeba pamiętać, że okres takiego urlopu wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy.
Ochrona pracownika
W czasie, gdy pracownik przebywa na urlopie bezpłatnym, pracodawca nie może wypowiedzieć mu umowy o pracę ani przenieść go na inne stanowisko pracy. Wyjątkiem są sytuacje, gdy firma ogłasza upadłość lub likwidację, lub też istnieją podstawy do dyscyplinarnego zwolnienia pracownika, Jest to również możliwe w przypadku, gdy okres wypowiedzenia kończy się w trakcie urlopu albo następuje śmierć pracodawcy będącego osobą fizyczną. Oczywiście umowa o pracę może w tym czasie zostać rozwiązania na mocy porozumienia stron lub być wypowiedziana przez pracownika.
