Obowiązujące regulacje
W chwili obecnej ubezpieczeniom społecznym w czasie przerwy w aktywności zawodowej podlegają tylko pracownicy, funkcjonariusze Służby Celnej oraz pracujący w spółdzielni członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych. Zgodnie z art. 186 Kodeksu pracy, pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 4 roku życia.
Może on również skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia, jeżeli z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności, dziecko wymaga osobistej opieki pracownika.
Urlop wychowawczy udzielany jest na wniosek pracownika i może być wykorzystany maksymalnie w 4 częściach. W okresie urlopu wychowawczego pracownik podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ponieważ jest to prawo przysługujące tylko pracownikom, tj. osobom zatrudnionym w ramach stosunku pracy takiej możliwości nie mają osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek oraz zleceniobiorcy. W przypadku konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem, osoba prowadząca działalność gospodarczą może skorzystać z możliwości jej zawieszenia, jednak w tym czasie nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.
Przedsiębiorca i zleceniobiorca będzie mógł skorzystać z urlopu wychowawczego
Projekt przewiduje rozszerzenie kręgu osób, za które budżet państwa opłacałby składki w związku ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem. Składki te, tak jak w przypadku osób przebywających na urlopach wychowawczych, finansować ma w całości budżet państwa za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Po zmianach, osobom, które mają co najmniej 6 miesięcy stażu ubezpieczeniowego bezpośrednio przed okresem sprawowania opieki nad dzieckiem, budżet państwa będzie finansował składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne. Takiemu ubezpieczeniu podlegać więc będą osoby z co najmniej 6-miesięcznym stażem ubezpieczeniowym, które zaprzestaną w okresie sprawowania opieki nad dzieckiem prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub ją zawieszą albo zaprzestaną wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym, stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo współpracy przy prowadzeniu działalności lub wykonywaniu zlecenia. Podstawę wymiaru składek dla takich osób stanowić będzie kwota 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Natomiast osoby dotychczas nieubezpieczone, bądź których staż ubezpieczeniowy bezpośrednio przed zaistnieniem faktu sprawowania opieki nad dzieckiem jest krótszy niż 6 miesięcy, będą miały finansowane tylko składki na ubezpieczenia emerytalne. Dla takich osób podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne będzie kwota 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Regulacje dotyczące samego urlopu wychowawczego będą takie same jak te zawarte w Kodeksie pracy, czyli wiek dziecka do 4 i odpowiednio 18 lat (przy dziecku niepełnosprawnym) oraz długość urlopu wychowawczego odpowiednio do 3 i 6 lat. Z przywileju korzystania z możliwości finansowania składek z budżetu państwa za okres sprawowania opieki będą mogli skorzystać zarówno matka, jak i ojciec dziecka, jednak nie będą mogli tego zrobić równocześnie. Podstawowym warunkiem objęcia ubezpieczeniem w związku ze sprawowaniem opieki będzie brak innego tytułu do ubezpieczenia. Dodatkowo trzeba będzie złożyć stosowne oświadczenie do ZUS zawierające między innymi datę rozpoczęcia (nie wcześniejszą, niż data złożenia wniosku) i datę zakończenia okresu wychowywania objętego ubezpieczeniem wraz ze skróconym odpisem aktu urodzenia dziecka. Ponadto, w przypadku dziecka niepełnosprawnego, nad którym opieka będzie trwać przez okres dłuższy niż 3 lata, rodzic będzie musiał przedłożyć orzeczenie o niepełnosprawności dziecka. Rodzic będzie miał również obowiązek powiadamiać ZUS o każdej zmianie stanu faktycznego, np. podjęciu pracy zarobkowej, rezygnacji z osobistego sprawowania opieki, zawarcia umowy z nianią, czy zapewnienia opieki instytucjonalnej.
Zmiany dla rolników
Projekt zawiera również podobne regulacje dotyczące objęcia ubezpieczeniem społecznym finansowanym ze środków publicznych osób wychowujących dzieci, a ubezpieczonych w systemie rolniczym. Przewiduje się także podwyższenie wieku dziecka, którego przysposobienie uprawnia rolnika do otrzymania zasiłku macierzyńskiego. Oznacza to zrównanie praw ubezpieczonych w ZUS i KRUS.
Zawieszenie działalności gospodarczej w celu wychowywania dziecka
Nowelizacja ma wprowadzić zmiany również w Ustawie z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej. Możliwe bowiem będzie zawieszenie prowadzenia pozarolniczej działalności przez przedsiębiorcę niezatrudniającego pracowników, na okres do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 4 roku życia, a w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki osoby prowadzącej działalność, przez okres do 6 lat nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia. Uprawnienie to będzie można wykorzystać w częściach (najwyżej 4), odrębnie na każde dziecko.
Nowe przepisy mają wejść w życie 1 września 2013r.
