Usiłowanie podżegania i pomocnictwo
W myśl art. 18 § 2 i 3 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny (dalej zwanej k.k.) za podżeganie odpowiada ten, kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego. Natomiast za pomocnictwo odpowiada ten, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzi, środków przewozu, udzielając rady lub informacji. Za pomocnictwo odpowiada także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie. Z kolei norma art. 13 § 1 k.k. definiuje termin usiłowania. Otóż za usiłowanie odpowiada ten, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje.
Tym samym na gruncie norm Kodeksu karnego możliwa jest sytuacja, w której dana osoba usiłuje podżegać do pomocnictwa w popełnieniu czynu zabronionego (np. osoba A namawia osobę B do tego, by osoba B złożyła funkcjonariuszowi publicznemu obietnicę udzielenia korzyści majątkowej w zamian za korzystne rozstrzygnięcie w sprawie, która dotyczy osoby A, czyli naszego podżegacza). W sferze odpowiedzialności karnej nie ma znaczenia to, czy usiłowanie podżegania okazało się skuteczne, a więc czy osoba podżegana rzeczywiście dopuściła się zachowania podlegającego z punktu widzenia norm prawa karnego penalizacji. Odnosząc to do naszego przykładu, należy stwierdzić, że osoba A będzie odpowiadać za usiłowanie podżegania nawet wtedy, gdy osoba B odmówi złożenia korupcyjnej oferty.
Karalność bezskutecznego usiłowania podżegania do pomocnictwa a sfera wolności jednostki
17 czerwca 2014 roku Trybunał Konstytucyjny orzekał w sprawie zgodności unormowań dotyczących karalności bezskutecznego usiłowania podżegania do pomocnictwa w popełnieniu czynu zabronionego z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 i art. 42 ust. 1 Konstytucji. Skarżący zarzucał, że unormowania wywiedzione z art. 13 § 1 i art. 18 § 2 k.k. zbyt głęboko wkraczają w wolność jednostki. Jego zdaniem, skoro usiłowanie podżegania do pomocnictwa okazało się bezskuteczne, to pociągnięcie osoby, która owego usiłowania się dopuściła, do odpowiedzialności karnej, jest nieuzasadnione i nie znajduje oparcia w żadnej z wartości chronionych przez Konstytucję (or. Karalność bezskutecznego podżegania do pomocnictwa w popełnieniu czynu zabronionego, Komunikat po – www.trybunal.gov.pl).
Karalność bezskutecznego usiłowania podżegania do pomocnictwa zgodna z Konstytucją
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 17 czerwca 2014 roku (sygn. akt SK 35/12) nie podzielił stanowiska wnioskodawcy. Jego zdaniem zaskarżone przepisy są zgodne z unormowaniami ustawy zasadniczej, a przede wszystkim ich konstrukcja pozwala jednoznacznie ustalić, czy dane zachowanie jest zabronione pod groźbą kary, czy też nie. Tym samym spełniają one standard konstytucyjny określony w art. 42 ust. 1 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny dodał ponadto, że penalizowane mogą być jedynie zachowania społecznie szkodliwe. W sytuacji gdy ustawodawca decyduje się na obwarowanie określonego zachowania sankcją karną, należy wskazać dobro prawne, które uzasadnia tak daleko posuniętą ingerencję prawodawcy w sferę wolności jednostki. W przypadku usiłowania nakłaniania do udzielenia pomocy we wręczeniu łapówki funkcjonariuszowi publicznemu karalność takiego zachowania jest uzasadniona dobrem prawnie chronionym w postaci prawidłowej działalności instytucji państwowych. Trybunał Konstytucyjny odrzucił więc stanowisko, w świetle którego skarżone unormowania Kodeksu karnego są niedostatecznie określone, niejasne i trudne do jednoznacznej interpretacji, a tym samym podważają reguły przyzwoitej legislacji oraz zaufanie obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa (por. Karalność bezskutecznego podżegania do pomocnictwa w popełnieniu czynu zabronionego, Komunikat po – www.trybunal.gov.pl).
Podstawa prawna:
Art. 13, art. 18 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny.
Art. 31, art. 42 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Źródło:
Powyższy artykuł został sporządzony w oparciu o sentencję wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 czerwca 2014 roku (sygn. akt SK 35/12) oraz treść komunikatów umieszczonych na stronie internetowej Trybunału Konstytucyjnego – www.trybunal.gov.pl.
