Przedmiotem hipoteki może być nie tylko nieruchomość, ale także:
- użytkowanie wieczyste wraz z budynkami i urządzeniami na użytkowanym gruncie stanowiącymi własność użytkownika wieczystego,
- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
- wierzytelność zabezpieczona hipoteką.
Hipoteką może być obciążona część ułamkowa nieruchomości, jeżeli stanowi udział współwłaściciela, oraz przysługujący współuprawnionemu udział we wspólności powyższych praw. Hipoteka może być wreszcie ustanowiona na rzecz banku. Regulacji w tym zakresie powinniśmy szukać jednak w ustawie – Prawo bankowe.
Zgodnie z treścią art. 95 Prawa bankowego, księgi rachunkowe banków i sporządzone na ich podstawie wyciągi oraz inne oświadczenia podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku są podstawą wpisu hipoteki do księgi wieczystej nieruchomości stanowiącej własność dłużnika banku lub innej osoby ustanawiającej hipotekę na rzecz banku w celu zabezpieczenia wierzytelności dłużnika banku. Jeżeli nieruchomość nie posiada księgi wieczystej, zabezpieczenie może być dokonane przez złożenie tych dokumentów do zbioru dokumentów. Do ustanowienia hipoteki jest wymagane złożenie przez właściciela nieruchomości oświadczenia o ustanowieniu hipoteki na rzecz banku z zachowaniem formy pisemnej pod rygorem nieważności. Powyższe regulacje stosuje się odpowiednio do ujawnienia w księdze wieczystej zmiany treści hipoteki i przeniesienia hipoteki w związku ze zbyciem wierzytelności bankowej oraz do dokonania wpisu hipoteki obciążającej użytkowanie wieczyste, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz wierzytelność hipoteczną.
Jak podkreśla Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 grudnia 2009 r. (sygn. akt I CSK 161/09), hipoteka zwykła ustanowiona dla zabezpieczenia wierzytelności kredytowej banku obejmuje odsetki ustawowe za opóźnienie w zakresie wskazanym w art. 1025 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego, nie zabezpiecza natomiast odsetek za opóźnienie ustalonych w umowie według zmiennej stopy procentowej, i to nawet gdyby zostały objęte treścią wpisu do księgi wieczystej, odsetki kapitałowe zaś zabezpiecza tylko wtedy, gdy zostały ujawnione we wpisie. Pamiętajmy jednak, że jeżeli dłużnik spłacił zabezpieczoną hipotecznie wierzytelność, jest uprawniony do otrzymania od wierzyciela pokwitowania, także w szczególnej formie. Ponadto wierzyciel obowiązany jest w takiej sytuacji do dokonywania wszelkich czynności umożliwiających wykreślenie hipoteki. Jeżeli jednak wierzyciel odmówi wydania potwierdzenia wygaśnięcia wierzytelności w formie określonej w art. 31 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece lub gdy istnieje spór na tym tle, dłużnikowi służy powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. W takiej bowiem sytuacji kognicja sądu wieczystoksięgowego jest ograniczona.
Mając powyższe na uwadze, łatwo jest zauważyć, że procedura ustanowienia hipoteki na rzecz jakiegokolwiek banku jest dużo prostsza, niż w sytuacji ustanawiania tego zabezpieczenia na rzecz innego wierzyciela. Dzieje się tak, bowiem ustawodawca zadecydował, że przepisy Prawa bankowego mają charakter szczególny w stosunku do przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece, przynajmniej jeśli chodzi o kwestię ustanawiania hipoteki. Tym samym w przypadku ustanawiania hipoteki bankowej, stosowne oświadczenie właściciela nieruchomości nie musi przybierać formy aktu notarialnego. Wystarczy jedynie zachowanie zwykłej formy pisemnej, co oczywiście wiąże się z mniejszymi kosztami i szybkością całej procedury. Potwierdza to także sam Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 czerwca 2007 r. (sygn. akt III CZP 50/07), zgodnie z którą do ustanowienia hipoteki zabezpieczającej kredyt bankowy nie jest wymagana forma z notarialnym poświadczeniem podpisu dla oświadczenia właściciela, lecz w zupełności wystarczy zwykłe pismo,
