Internet to miejsce, w którym spora część naszego społeczeństwa czuje się bezkarnie. Pozorna anonimowość w sieci wyłącza wszelkie hamulce moralne, skutkiem czego jest ogromna ilość wulgarnych wpisów na forach internetowych czy używanie zdjęć innych osób, bez zgody ich autora.
Tworząc jakikolwiek tekst internetowy ze zdjęciami (czy to na forum internetowym, blogu czy na własnej stronie internetowej) nie zapominajmy, że wszelkie pliki graficzne korzystają z ochrony prawnej przewidzianej w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. – Prawo autorskie i prawa pokrewne. Tym samym wykorzystanie zdjęć bez zgody autora jest naruszeniem powyższego aktu prawnego, z którym wiąże się określona sankcja prawna.
Przedmiot prawa autorskiego
Zgodnie z art. 1 powyżej ustawy, przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (określany także jako utwór). W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
- wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
- plastyczne;
- fotograficzne;
- lutnicze;
- wzornictwa przemysłowego;
- architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
- muzyczne i słowno-muzyczne;
- sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
- audiowizualne (w tym filmowe).
Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia. Nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. Pamiętajmy zatem, że zdjęcia są co do zasady przedmiotem ochrony Prawa autorskiego. Warto jednak zaznaczyć, że fotografie typu dokumentacyjnego, reprodukcje płaskich obiektów, jak druki, rysunki itp. nie są chronione przez powyższą ustawę.
Nielegalne korzystanie ze zdjęć
Bezprawne wykorzystywanie cudzych zdjęć może wiązać się z odpowiedzialnością karną. Art. 115 Prawa autorskiego wskazuje bowiem, że każdy kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie. Kto zaś w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w inny sposób niż określony powyżej narusza cudze prawa autorskie lub prawa pokrewne, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Rzeczywisty autor zdjęcia ma także prawo w omawianej sytuacji do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym.
Wyjątek od zasady
Ustawodawca przewidział jednak sytuacje, w których zdjęcia mogą być wykorzystywane nawet bez zgody ich twórcy. Art. 25 omawianego aktu prawnego wskazuje bowiem, że wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji:
• już rozpowszechnione:
– sprawozdania o aktualnych wydarzeniach,
– aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, chyba że zostało wyraźnie zastrzeżone, że ich dalsze rozpowszechnianie jest zabronione,
– aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie,
• krótkie wyciągi ze sprawozdań i artykułów, o których mowa w pkt 1 lit. a i b;
• przeglądy publikacji i utworów rozpowszechnionych;
• mowy wygłoszone na publicznych zebraniach i rozprawach; nie upoważnia to jednak do publikacji zbiorów mów jednej osoby;
• krótkie streszczenia rozpowszechnionych utworów.
Za korzystanie z utworów będącymi aktualnymi artykułami na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, a także aktualnymi wypowiedziami i fotografiami reporterskimi, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Rozpowszechnianie powyższych utworów jest dozwolone zarówno w oryginale, jak i w tłumaczeniu. Można też rozpowszechniać zdjęcia wystawione na stałe już wcześniej na ogólnie dostępnych ulicach czy placach (jednak do innego celu). W razie wykorzystywania cudzych utworów w granicach dozwolonego użytku konieczne jest wskazanie imienia i nazwiska twórcy oraz źródła jego uzyskania. W przypadku wykorzystania fotografii pozyskanych z innych serwisów internetowych niezbędne jest także podanie adresu strony.
Podstawa prawna:
[art. 1, 25, 115 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. – Prawo autorskie i prawa pokrewne (Dz.U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 j.t.)]
