Uważaj na nielegalne zdjęcia

Przedmiot prawa autorskiego

Fotografie korzystają z ochrony prawnej przewidzianej w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. – Prawo autorskie i prawa pokrewne. Zgodnie z art. 1 powyżej ustawy,  przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (określany także jako utwór). W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

• wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
• plastyczne;
• fotograficzne;
• lutnicze;
• wzornictwa przemysłowego;
• architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
• muzyczne i słowno-muzyczne;
• sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
• audiowizualne (w tym filmowe).

Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia. Nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności. Pamiętajmy zatem, że zdjęcia są co do zasady przedmiotem ochrony Prawa autorskiego. Warto jednak zaznaczyć, że fotografie typu dokumentacyjnego, reprodukcje płaskich obiektów, jak druki, rysunki itp. nie są chronione przez powyższą ustawę. 

Odpowiedzialność karna

Bezprawne wykorzystywanie cudzych zdjęć może wiązać się z odpowiedzialnością karną. Art. 115 Prawa autorskiego wskazuje bowiem, że każdy kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie. Kto zaś w celu osiągnięcia korzyści majątkowej w inny sposób niż określony powyżej narusza cudze prawa autorskie lub prawa pokrewne, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.  Rzeczywisty autor zdjęcia ma także prawo w omawianej sytuacji do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym.

Wyjątek od zasady

Ustawodawca przewidział jednak sytuacje, w których zdjęcia mogą być wykorzystywane nawet bez zgody ich twórcy. Art. 25 omawianego aktu prawnego wskazuje bowiem, że wolno rozpowszechniać w celach informacyjnych w prasie, radiu i telewizji:

• już rozpowszechnione: sprawozdania o aktualnych wydarzeniach, aktualne artykuły na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, chyba że zostało wyraźnie zastrzeżone, że ich dalsze rozpowszechnianie jest zabronione, aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie,

• krótkie wyciągi ze sprawozdań i artykułów, o których mowa w pkt 1 lit. a i b;
• przeglądy publikacji i utworów rozpowszechnionych;
• mowy wygłoszone na publicznych zebraniach i rozprawach; nie upoważnia to jednak do publikacji zbiorów mów jednej osoby;
• krótkie streszczenia rozpowszechnionych utworów.

Za korzystanie z utworów będącymi  aktualnymi artykułami na tematy polityczne, gospodarcze lub religijne, a także aktualnymi wypowiedziami i fotografiami reporterskimi, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Rozpowszechnianie powyższych utworów jest dozwolone zarówno w oryginale, jak i w tłumaczeniu. Można też rozpowszechniać zdjęcia wystawione na stałe już wcześniej na ogólnie dostępnych ulicach czy placach (jednak do innego celu). W razie wykorzystywania cudzych utworów w granicach dozwolonego użytku konieczne jest wskazanie imienia i nazwiska twórcy oraz źródła jego uzyskania. W przypadku wykorzystania fotografii pozyskanych z innych serwisów internetowych niezbędne jest także podanie adresu strony.

Co można fotografować?

Zastanawiasz się pewnie teraz jakie zdjęcia są dozwolone i czy w każdym przypadku publikacji należy uzyskać zgodę znajdujących się na nich osób. Fotografowanie miejsc publicznych jest całkowicie dozwolone, z wyjątkiem miejsc dotyczących obronności (bazy wojskowe, koszary itd.) – o tym informują jednak specjalne tabliczki. Zdjęcie ulicy nie będzie zatem żadnym naruszeniem i spokojnie możesz umieścić je w sieci. Jeśli na fotografii znajdą się jakiekolwiek osoby, które można łatwo zidentyfikować, to upublicznienie ich wizerunku wymaga uzyskania zgody (wyjątkiem są osoby publiczne – ze świata polityki czy szeroko rozumianych mediów, ale tylko gdy wykonują swoje funkcje). Jeśli nie zastosujesz się do tej zasady, sfotografowana osoba będzie mogła żądać od Ciebie zadośćuczynienia za naruszenie jej wizerunku, wcześniej jednak musi nakazać Ci usunięcie zdjęcia z bloga, forum internetowego czy innej strony. Dopiero więc jeśli nie zechcesz tego zrobić pokrzywdzony może skierować sprawę do sądu. Jeśli odnajdziesz się na zdjęciu, które wolałbyś zachować dla siebie – zgłoś to autorowi lub administratorowi danej strony internetowej. Właściciel portalu jest zobowiązany do usunięcia wszelkich bezprawnych danych ze strony, dotyczy to także fotografii. 

Podstawa prawna:

[art. 1, art. 25, art. 115 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. – Prawo autorskie i prawa pokrewne (Dz.U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 j.t.)]