Zgodnie z treścią art. 710 KC, przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nie oznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Jak podkreślił w wyroku z dnia 3 grudnia 2009 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt II CSK 550/09), umowa użyczenia nie jest umową wzajemną: świadczeniu użyczającego nie odpowiada świadczenie biorącego, bowiem nie jest on zobowiązany do żadnych świadczeń. Jest to umowa jednostronnie zobowiązująca, w której biorący korzysta z rzeczy cudzej w sposób określony przez użyczającego. Użyczenie, z założenia, bez względu na fakt ponoszenia lub nieponoszenia kosztów utrzymania danej rzeczy, jest czynione pod tytułem darmym.
Z powyższego wynika zatem, że treścią omawianej umowy jest korzystanie z cudzej rzeczy i to bez konieczności ponoszenia z tego tytuł€ jakichkolwiek opłat. Warto w tym miejscu podkreślić, że użyczający nie musi legitymować się tytułem własności użyczanego przedmiotu, aby przedmiotowa umowa była skuteczna i wywoływała skutki prawne. Użyczający musi jedynie rozporządzać rzeczą w takim zakresie, aby móc oddać przedmiot biorącemu w użyczenie. Bez znaczenia dla bytu stosunku omawianego rodzaju jest natomiast zbycie rzeczy używanej w trakcie trwania użyczenia. Nie prowadzi ono ani do wygaśnięcia stosunku, ani też do wstąpienia nabywcy w miejsce zbywcy jako użyczającego (por. wyrok sądu apelacyjnego w Krakowie z 13.06.2000 r. sygn. akt I ACa 422/00).
Umowa użyczenia dochodzi do skutku tylko wtedy, gdy oświadczeniu woli stron będzie towarzyszyć rzeczywiste wydanie przedmiotu użyczenia. Tym samym oznacza to, że powyższe zobowiązanie należy do kategorii umów realnych – samo oświadczenie woli stron (powstałe poprzez sporządzenie właściwej umowy) nie rodzi jeszcze skutków prawnych i użyczenie jeszcze nie obowiązuje. Warto jednak podkreślić, że forma, w której powinna zostać zawarta umowa użyczenia nie została określona przez ustawodawcę, tym samym teoretycznie możliwe jest zaciągnięcie zobowiązania poprzez ustne wyrażenie woli. W praktyce warto jednak zadbać o to, aby użyczenie było udokumentowane prawidłowo sporządzoną umową – w razie ewentualnych sporów umowa w formie pisemnej będzie stanowiła większe zabezpieczenie, niż umowa zawarta ustnie.
Pamiętajmy, że jeżeli rzecz użyczona ma wady, użyczający obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich. Przepisu powyższego nie stosuje się, gdy biorący mógł wadę z łatwością zauważyć. Jeżeli umowa nie określa sposobu używania rzeczy, biorący może rzeczy używać w sposób odpowiadający jej właściwościom i przeznaczeniu. Bez zgody użyczającego biorący nie może oddać rzeczy użyczonej osobie trzeciej do używania. Biorący do używania ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. Jeżeli poczynił inne wydatki lub nakłady na rzecz, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia. Biorący do używania jest odpowiedzialny za przypadkową utratę lub uszkodzenie rzeczy, jeżeli jej używa w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub z przeznaczeniem rzeczy, albo gdy nie będąc do tego upoważniony przez umowę ani zmuszony przez okoliczności powierza rzecz innej osobie, a rzecz nie byłaby uległa utracie lub uszkodzeniu, gdyby jej używał w sposób właściwy albo gdyby ją zachował u siebie.
Jeżeli umowa użyczenia została zawarta na czas nie oznaczony, użyczenie kończy się, gdy biorący uczynił z rzeczy użytek odpowiadający umowie albo gdy upłynął czas, w którym mógł ten użytek uczynić. Jeżeli biorący używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub z przeznaczeniem rzeczy, jeżeli powierza rzecz innej osobie nie będąc do tego upoważniony przez umowę ani zmuszony przez okoliczności, albo jeżeli rzecz stanie się potrzebna użyczającemu z powodów nie przewidzianych w chwili zawarcia umowy, użyczający może żądać zwrotu rzeczy, chociażby umowa była zawarta na czas oznaczony. Jeżeli kilka osób wspólnie wzięło rzecz do używania, ich odpowiedzialność jest solidarna.
Po zakończeniu użyczenia biorący do używania obowiązany jest zwrócić użyczającemu rzecz w stanie nie pogorszonym; jednakże biorący nie ponosi odpowiedzialności za zużycie rzeczy będące następstwem prawidłowego używania. Jeżeli biorący do używania powierzył rzecz innej osobie, obowiązek powyższy ciąży także na tej osobie. Roszczenie użyczającego przeciwko biorącemu do używania o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy, jak również roszczenia biorącego do używania przeciwko użyczającemu o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.
