Skarga do Komisji Europejskiej
Jeśli ktoś uważa, że działanie państwa członkowskiego (na gruncie legislacji, czy wykonania danego przepisu prawa) lub też praktyki stosowanej przez państwo członkowskie narusza prawo Unii Europejskiej może złożyć do Komisji Europejskiej na to skargę. Dla skuteczności tej skargi nie jest wymagane, aby ten, kto ja wnosi był osobą poszkodowaną przez naruszenie przepisów, które skarga obejmuje. Skarga do Komisji Europejskiej może dotyczyć tylko działania państwa członkowskiego, które jest sprzeczne z przepisami UE, nie można zatem złożyć skargi w swojej indywidualnej sprawie.
Skargę do Komisji Europejskiej można złożyć listownie, faksem, w drodze mailowej. Skarga powinna wskazywać działanie państwa członkowskiego, którego według wnoszącego skargę jest sprzeczne prawem UE, jak też wskazywać przepisy, które zostały naruszone według skarżącego. Skargi są następnie rejestrowane przez sekretariat generalny Komisji Europejskiej.
Komisja Europejska na życzenie wnoszącego skargę nie ujawnia danych wnoszącego skargę.
Jeżeli Komisja Europejska stwierdzi, że doszło do naruszenia prawa UE wzywa państwo członkowskie do usunięcia stwierdzonego uchybienia w określonym terminie. Jeżeli państwo członkowskie nie usunie uchybień w wyznaczonym przez Komisję Europejską terminie, Komisja może skierować sprawę do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS). ETS stwierdza w wyroku, czy doszło, czy nie do naruszenia prawa. ETS nie może uchylić przepisy zgodnego z prawem, bo ma to zrobić państwo członkowskie. Jeśli tego nie uczyni, Komisja Europejska może ponownie skierować sprawę przeciwko danemu państwu członkowskiemu do ETS.
Skarga do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości
Europejski Trybunał Sprawiedliwości dokonuje interpretacji przepisów prawa Unii Europejskiej, zajmuje się także tym, aby przepisy krajowe państw członkowskich były zgodne z prawem UE. Poza tym ETS rozpoznaje skargi, wnoszone zarówno przez osoby fizyczne, jak i firmy w przypadku gdy zdaniem wnoszącego skargę jego prawa zostały naruszone przez instytucje unijne.
Skargi wnoszone do ETS dzieli się na:
– wnioski o orzeczenia w trybie prejudycjalnym – wnoszone do ETS przez sądy państw członkowskich, dotyczą one interpretacji przepisów UE,
– skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom – które są wnoszone przez Komisję Europejską przeciwko rządowi danego państwa członkowskiego, które nie wypełnia swoich zobowiązań,
– skargi o stwierdzenie nieważności – które dotyczą niezgodności aktów prawnych UE z traktatami UE lub prawem międzynarodowym (wnoszone przez Radę, Komisję Europejską, Parlament Europejski, państwo członkowskie lub osoby prywatne).
– skargi na bezczynność – które są wnoszone przez państwa członkowskie, osoby prywatne i firmy przeciwko instytucjom UE (Radzie, Komisji Europejskiej lub Parlamentowi Europejskiemu), zobowiązanym do określonego działania, które tego działania nie podjęły,
– skargi bezpośrednie – są one wnoszone przez osoby fizyczne, przedsiębiorstwa i organizacje przeciwko decyzjom lub działaniom UE.
Polski obywatel może w sposób pośredni wpłynąć na skierowanie swojej sprawy do ETS, jeżeli uważa, że jego prawa zostały naruszone. Należy zatem wyczerpać drogę postępowania, a w skardze do Naczelnego Sądu Administracyjnego podać jakie polskie przepisy są – jego zdaniem – niezgodne z prawem UE. Jeżeli NSA uzna, że zachodzi potrzeba interpretacji przepisów polskich na tle prawa UE, NSA może wystąpić do ETS ze wspomnianym wyżej pytaniem prejudycjalnym.
Skargę o stwierdzenie nieważności do ETS może wnieść państwo członkowskie, Rada, Komisja Europejska, Parlament Europejski, jeżeli ich zdaniem jakiś akt prawny UE jest niezgodny z prawem UE. Skargę o stwierdzenie nieważności określonego aktu prawnego UE może wnieść także osoba fizyczna, jeżeli uważa, że ten akt prawny narusza jej prawa. ETS może stwierdzić nieważność aktu prawnego UE.
Każde państwo członkowskie, osoby prywatne i firmy mogą wnieść do ETS skargę na bezczynność Rady, Parlamentu Europejskiego lub Komisji Europejskiej, jeżeli instytucje te nie dokonują działań, do których są zobligowane.
Wreszcie, osoby fizyczne i przedsiębiorstwa mogą składać do ETS skargi bezpośrednie, jeżeli doznały szkody na skutek działania lub zaniechania Unii Europejskiej lub jej urzędnika.
Wniesienie skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich UE
Rzecznik Praw Obywatelskich UE zajmuje się skargami obywateli i przedsiębiorstw na instytucje, organy i urzędy UE, jeżeli:
• naruszają one prawo,
• nie przestrzegają zasad dobrych praktyk w administrowaniu,
• łamią prawa człowieka.
Skarga do RPO UE może dotyczyć np. nadużywania władzy, braku lub odmowy udzielenia informacji, opieszałości w rozpoznawaniu sprawy. Rzecznik może także wnieść własną skargę na działanie administracji w UE.
Procedurę złożenia skargi do Rzecznika powinno poprzedzać wystąpienie osoby fizycznej lub przedsiębiorstwa niezadowolonego z działania danego organu administracji UE do tego organu o naprawienie sytuacji. Jeżeli to nie odniesie efektu można następnie złożyć skargę do RPO UE.
Skarga powinna zawierać dane wnoszącego skargę, określenie instytucji, której skarga dotyczy i zawierać uzasadnienie skargi. Skarga może zawierać wniosek o zachowanie poufności tej skargi. Skarga powinna być wniesiona w ciągu 2 lat, od kiedy skarżący dowiedział się o istnieniu problemu, który chce zaskarżyć.
Warto podkreślić, że skarga do RPO UE może dotyczyć jedynie skargi na działanie administracji UE, nie może zatem obejmować skargi przeciwko władzom krajowym danego państwa członkowskiego (nawet jeżeli działania tych organów dotyczą spraw UE). Ponadto RPO UE nie jest organem odwoławczym od decyzji krajowych rzeczników praw obywatelskich w państwach członkowskich UE. Wreszcie, RPO UE nie zajmuje się skargami na osoby prywatne i przedsiębiorstwa.
RPO może zwracać się do organów UE o zajęcie stanowiska, wydać zalecenia, skierować daną osobę do właściwego organu.
Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Obywatel polski może złożyć także skargę do sądu międzynarodowego, jakim jest Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) z siedzibą w Strasburgu. ETPC składa się z sędziów z państw Rady Europy, które ratyfikowały Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. ETPC zajmuje się skargami osób indywidualnych, jak i państw – członków Rady Europy, które ratyfikowały Konwencję na naruszenie jej przepisów.
ETPC może w wyroku nakazać danemu państwu – członkowi Rady Europy zaprzestania naruszeń postanowień Konwencji. Wyrok ETPC jest dla tego państwa wiążący.Z kolei osoba indywidualna może wnieść skargę do ETPC, jeżeli uważa, że jej prawa zostały osobiście i bezpośrednio naruszone przez państwo, które ratyfikowało Konwencję. Konwencja chroni wiele praw podstawowych, jak np.; prawo do życia, do rzetelnego procesu sądowego, wolność myśli, sumienia i wyznania, prawo do poszanowania mienia.
Aby wnieść skargę do ETPC, należy wcześniej wyczerpać wszystkie krajowe instancje sądowe. Skargę należy wnieść przeciwko państwu – stronie Konwencji nie później niż w ciągu 6 miesięcy od ostatecznej decyzji w ostatniej instancji w instytucjach krajowych. Skarga do ETPC może dotyczyć działania lub zaniechania krajowego sądu lub krajowego organu administracji, które narusza prawo lub prawa, zawarte w Konwencji.
Formularz skargi należy wysłać na adres:
The Registrar
European Court of Human Rights
Council of Europe
F-67075 Strasbourg Cedex
France
Skargę składa się w języku angielskim, francuskim lub też w języku państwa, które ratyfikowało Konwencję.
W formularzu skargi należy podać:
• okoliczności swojej sprawy i zarzuty dotyczące naruszenia praw,
• informację o wykorzystaniu wszystkich krajowych środków odwoławczych,
• kopie decyzji lub wyroków wydanych w sprawie,
• podpis wnoszącego skargę lub jego pełnomocnika.
Jeżeli wnoszącego skargę reprezentuje pełnomocnik, wraz z formularzem skargi należy wysłać udzielone mu pełnomocnictwo. Skargi nie spełniające w/w wymogów ETPC odrzuca. Sprawa jest rozpoznawania bez ponoszenia opłat sądowych, wnoszący skargę ponosi koszty korespondencji, kopii dokumentów i koszty adwokata.
Od wyroku ETPC, który uzna, że państwo nie naruszyło Konwencji nie ma odwołania. Jeżeli natomiast ETPC uzna zarzuty skargi za uzasadnione, wzywa skarżącego i zaskarżone państwo po polubownego załatwienia sprawy. Jeżeli porozumienia nie uda się osiągnąć, Trybunał stwierdza naruszenie Konwencji. W przypadku, gdy zarzuty wnoszącego skargę okażą się uzasadnione i doszło do naruszenia Konwencji Trybunał może przyznać wnoszącemu skargę zadośćuczynienie pieniężne za poniesione straty oraz zobowiązać zaskarżone państwo do zwrotu na rzecz wnoszącego skargę wydatków poniesionych na prowadzenie sprawy.
