Czym jest weksel?
Weksel to papier wartościowy, który istnieje w zmaterializowanej formie. Jest to dokument, który inkorporuje w swej treści określone prawa zobowiązanie pieniężne. Weksel jest dokumentem bardzo sformalizowanym, co oznacza, że nie są dopuszczalne żadne odstępstwa wynikające z prawa wekslowego. Weksle, które nie spełniają wymogów z prawa wekslowego nie są uważane za weksle a co za tym idzie nie będzie można dochodzić z nich praw. Weksel aby był za taki uznany musi spełniać określone wymogi wynikające z prawa wekslowego. Należy pamiętać, że z weksla może być zobowiązanych kilku dłużników, ale uprawniony z weksla zawsze będzie tylko jeden wierzyciel.
Dłużników wekslowych można podzielić na:
1) Dłużników głównych – jest to wystawca weksla własnego lub trasat na wekslu trasowanym;
2) Dłużników zwrotnych – wszyscy dłużnicy podpisani na drugiej stronie weksla oraz wystawca weksla na wekslu trasowanym.
Zobowiązanie wekslowe charakteryzuje się następującymi cechami:
1) jest to zobowiązanie abstrakcyjne;
2) jest to zobowiązanie samoistne;
3) jest to zobowiązanie bezwarunkowe.
Elementy weksla – weksel musi zawierać:
1) nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;
2) polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;
3) nazwisko osoby, która ma zapłacić (przy wekslu trasowanym);
4) oznaczenie terminu płatności;
5) oznaczenie miejsca płatności;
6) nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;
7) oznaczenie daty i miejsca wystawienia wekslu;
8) podpis wystawcy wekslu.
Miejsce wystawienia weksla – oznacza się jako miejscowość, w której nastąpiło wystawienie weksla.
Data wystawienia weksla – koniczne jest wskazanie daty składającej się z dnia, miesiąca oraz roku. Przyjęło się pisanie miesiąca słownie, ale weksel będzie ważny jeżeli data będzie w całości napisana w formie cyfrowej.
Oznaczona suma wekslowa – jest to oznaczenie kwoty oraz waluty w jakiej weksel został wystawiony. Można w tym zakresie używać skrótów np. zł lub PLN. Pisząc sumę słownie na wekslu nie stosuje się odstępów pomiędzy wyrazami (piszę się jednym ciągiem np. jedentysiąc). Grosze można pisać liczbowo (np. 90/100). W przypadku gdy suma wekslowa jest różna pomiędzy tą oznaczoną cyfrowo a tą oznaczoną literowo, decydująca będzie suma określona literowo, ma ona większą wagę.
Termin płatności weksla – można to pole pozostawić puste, wówczas weksel jest płatny za okazaniem. Weksel może być płatny:
- za okazaniem – weksel za okazaniem jest płatny przy przedstawieniu. Weksel powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu roku od dnia wystawienia. Wystawca może oznaczyć krótszy lub dłuższy termin. Indosanci mogą terminy te skrócić.
- w pewien czas po okazaniu np. 14 dni – jeżeli termin płatności wekslu jest oznaczony na jeden miesiąc lub na więcej miesięcy po dacie lub po okazaniu, weksel ten jest płatny w odpowiednim dniu tego miesiąca, w którym zapłata ma być dokonana. W braku takiego dnia weksel jest płatny w ostatnim dniu tego miesiąca.
- w pewien czas po dacie np. w ciągu 90 dni od daty akceptacji,
- w oznaczonym dniu.
Weksle z innymi terminami płatności lub z kilku następującymi po sobie terminami są nieważne. Weksel własny bez oznaczenia terminu płatności uważa się za płatny za okazaniem.
Bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty – oznacza klauzulę słowną jaka musi się znaleźć na wekslu. Są to słowa zapłacę, zapłacimy, zapłaci. Formularze wekslowe mają już przygotowaną część tej klauzuli, wystarczy do niej dopisać odpowiednią końcówkę np. ę, która tworzy wyraz zapłacę. Brak uzupełnienia tej klauzuli powoduje, że weksel taki będzie nieważny.
Klauzula wekslowa – oznacza określoną klauzulę. Najczęściej stosuje się klauzulę „bez protestu” (bez kosztów) i „nie na zlecenie”. Klauzula bez protestu oznacza, że weksle z taką klauzulą w razie jego nie zapłacenia nie będzie musiał być poddawany procedurze protestu. Protest sporządza notariusz. Aby moc dochodzić roszczenia od indosantów należy uzyskać protest, czyli stwierdzenie, że wystawca lub remitent nie zapłacił. W wekslach in blanco wystawianych na zabezpieczenie klauzula ta nie jest potrzebna, choć jest stosowana. Klauzula „nie na zlecenie” oznacza brak prawa do indosowania weksla – czyli jego przeniesienia na inne osoby. Wpisanie takiej klauzuli powoduje, ze weksle mogą być przeniesione jedynie ze skutkami zwykłego przelewu (cesji). Klauzula ta powinna być umieszczana po przecinku, za oznaczeniem remitenta (….., ale nie na zlecenie). Stosowana jest głównie w przypadku kredytów konsumenckich.
Rodzaj weksla – na wekslu należy oznaczyć jego rodzaj (np. sola, własny, prosty, suchy). Najczęściej wpisuje się na wekslu oznaczenie – własny, a w przypadku weksla trasowanego wpisywany jest rodzaj weksla jako weksel trasowany lub ciągniony.
Oznaczenie remitenta – jest to oznaczenie podmiotu, pierwszego wierzyciela wekslowego. Nie ma możliwości wystawienia weksla na okaziciela stąd oznaczenie remitenta musi się obowiązkowo znaleźć na wekslu.
Oznaczenie trasata – oznaczenie to wpisuje się jedynie na wekslach trasowanych, oznacza ono osobę, która ma zapłacić za weksel.
Oznaczenie miejsca płatności weksla – nie można w tym miejscu wskazać miejsca wystawienia weksla, bo wówczas weksel będzie nieważny. W przypadku weksla trasowanego może być on płatny w miejscu zamieszkania osoby trzeciej, bądź w miejscowości, w której trasat ma miejsce zamieszkania, bądź w innej miejscowości.
Podpis wystawcy weksla – musi być to podpis własnoręczny, autentyczny. Na wekslu osoba fizyczna może się podpisać zarówno czytelnie jak i podpisem nieczytelnym, jeżeli tak się podpisuje. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą podpisują się na wekslu tak jak inne osoby fizyczne – nie stosuje się żadnych pieczęci na wekslu. Przyjęło się w praktyce, że na wekslu wpisuje się imię i nazwisko drukowanymi literami wystawcy weksla a także oznaczenie jego nr PESEL, pod którymi wystawca się podpisuje. Takie działanie jest prawidłowe, jednakże nie ma obowiązku aby w ten sposób dokonywać podpisu (należy pamiętać, że osoba która takie dane wpisze za inną osobę – sama może odpowiadać wekslowo). Weksle mogą być bowiem podpisywane przez pełnomocnika, który powinien wpisać, że podpisuje go jako pełnomocnik wystawcy (jako pełnomocnik Jana Kowalskiego składam podpis na wekslu). W przypadku braku takiego zastrzeżenia osoba, która składa podpis na wekslu sama odpowiada wekslowo. Jeżeli chodzi o podpisy osób prawnych, weksel podpisują osoby umocowane do działania w imieniu osoby prawnej zgodnie z reprezentacją. W tym przypadku powinna być przystawiona pieczęć firmowa, na której są składane podpisy za tą osobę prawną. Dopuszcza się w tym przypadku stosowanie pieczęci imiennych. Należy pamiętać aby treść pieczęci firmowej zawierała wszelkie dane osoby prawnej jakie wymagają przepisy prawa, a więc zarówno jej nazwę i formę organizacyjną, adres siedziby oraz oznaczenie nr KRS, nr REGON. Nie jest konieczne aby pieczęć zawierała nr NIP, przy czym powinna ona określać również oznaczenie sądu rejestrowego, w którym znajdują się dokumenty rejestrowe. Ten ostatni wymóg najczęściej nie jest przestrzegany i pieczęcie bez tego oznaczenia składane na wekslu są uważane za ważne.
Poręczenie wekslowe
Poręczenie wekslowe musi być udzielone na wekslu. Może być udzielone na drugiej stronie weksla. Poręczenie wekslowe powinno zawierać określenie – poręczam, gwarantuję lub ręczę, oraz pod nim powinien znaleźć się podpis poręczyciela. Gdy poręczyciel poręcza na przedniej stronie weksla wówczas nie musi wpisywać słowa poręczam. Poręczyciel powinien wskazać za kogo poręcza (np. poręczam za Jana Kowalskiego), a jeżeli nie wskazał, wówczas przyjmuje się, że poręczał za wystawcę. Poręczyciel nie musi poręczać za cale zobowiązanie wekslowe, może poręczyć tylko za część sumy wekslowej. Wówczas powinien to na wekslu wskazać wpisując np. poręczam do kwoty 5.000 zł. Poręczyciel nie ponosi odpowiedzialności gdy weksel jest nieważny, jednakże w przypadku gdyby się okazało, że podpis wystawcy został sfałszowany to poręczyciel odpowiada za swoje zobowiązanie wekslowe bez żadnych ograniczeń wynikających z tego tytułu. Zobowiązanie poręczyciela jest ważne, chociażby nawet zobowiązanie, za które poręcza, było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny z wyjątkiem wady formalnej. Poręczyciel wekslowy, który zapłacił weksel, nabywa prawa, wynikające z wekslu, przeciw osobie, za którą poręczył, i przeciw tym, którzy wobec tej osoby odpowiadają z wekslu.
Weksel in blanco
Można wystawić weksel nie zupełny, zawierający jedynie podpis wystawcy. W takim przypadku wierzyciel wekslowy uzupełni weksel zgodnie z zawartym porozumieniem wekslowym (deklaracją wekslową). Porozumienie takie może być również ustne, choć w obrocie stosuje się głównie porozumienia zawierane w formie pisemnej. W razie uzupełnienia weksla wystawca może bronić się zarzutami, że weksel został uzupełniony niezgodnie z zawartym porozumieniem.
Indos
Indos jest sposobem przeniesienia praw z weksla. Jeżeli w wekslu nie ma klauzuli „nie na zlecenie” weksel może być indosowany, czyli przeniesiony na osobę trzecią przez indos. Indos sporządza się na zwrotnej stronie weksla. Indosant to osoba, która przenosi weksel przez indos, a indosatariusz to osoba, na którą weksel jest przeniesiony. Indosy musza być uczynione po kolei, pisane w dół. Indosy możemy podzielić na:
– pełne;
– na okaziciela;
– in blanco.
Indos własnościowy to indos, który przenosi prawa z weksla („… ustępuję na zlecenie…”). Pierwszym indosantem jest zawsze remitent. W przypadku indosu na okaziciela wpisuje się klauzulę „…ustępuję na okaziciela”. W przypadku indosu in blanco umieszcza się tylko podpis na zwrotnej stronie weksla. Może on zostać później uzupełniony lub może figurować jako indos in blanco. Istnieje również forma indosu pełnomocniczego, gdzie wpisuję się klauzule „… ustępuje na zlecenie Jana Kowalskiego per procura”. Podobną formę do indosu pelnomocniczego ma indos kasowy (… ustępuje na zlecenie Bankowi…). Wierzytelność z weksla może być zabezpieczona także zastawem, wówczas stosowany jest indos zastawniczy (… ustępuję na zlecenie… waluta w zastaw).
Jak widać weksel ma wiele funkcji i możliwości. Można także wskazać, że podlega on dziedziczeniu. Również zobowiązania wekslowe podlegają przedawnieniu jak wszelkie roszczenia majątkowe, Odbywa się to na zasadach przewidzianych w przepisach Kodeksu cywilnego z tym, że roszczenia wekslowe przeciw akceptantowi ulegają przedawnieniu z upływem lat trzech, licząc od dnia płatności wekslu. Roszczenia posiadacza wekslu przeciw indosantom i wystawcy ulegają przedawnieniu z upływem roku, licząc od dnia protestu, dokonanego w należytym czasie, w przypadku zaś zastrzeżenia "bez kosztów" – licząc od dnia płatności. Natomiast roszczenia indosantów między sobą i przeciw wystawcy ulegają przedawnieniu z upływem sześciu miesięcy, licząc od dnia, w którym indosant wykupił weksel albo w którym sam został pociągnięty z wekslu do odpowiedzialności sądowej.
Jarosław Olejarz
