Zgodnie z treścią art. 117 Kodeksu cywilnego, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Żądanie wykonania przedawnionego roszczenie nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania, dług istnieje nadal, jednak w innej postaci – tzw. zobowiązania naturalnego. Tym samym oznacza to, że dłużnik może wykonać swój obowiązek z własnej i nieprzymuszonej woli – wierzyciel nie może zmusić go do realizacji zobowiązania, nie ma ku temu bowiem żądnych środków prawnych.
Podobne stanowisko w sprawie wyraził także sąd apelacyjny w Łodzi, zaznaczając, że zgodnie z treścią art. 117 § 2 KC po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia; jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Treść tego przepisu pozwala jednoznacznie stwierdzić, iż zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jest jednostronną czynnością prawną. Jest to wykonanie prawa kształtującego. Jeśli zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jest oświadczeniem woli, to należy do niego stosować wszelkie reguły dotyczące składania oświadczeń woli. Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia wywołuje zatem skutki prawne, gdy doszło do drugiej strony w taki sposób, iż mogła zapoznać się z jego treścią (por. wyrok sądu apelacyjnego w Łodzi z 27.05.2013 r. sygn. akt I ACa 1116/12).
Jeżeli zatem otrzymamy wezwanie do zapłaty przedawnionego długu, nawet jeśli będzie to sądowe wezwanie do zapłaty, pamiętajmy, aby podnieść fakt przedawnienia – wystarczy odpowiedzieć wierzycielowi, że dług jest już nieaktualny. W przypadku zaś sądowego nakazu zapłaty – dłużnik powinien wnieść zarzuty od takiego nakazu (w postępowaniu nakazowym) lub sprzeciw (w postępowaniu upominawczym). Termin na dokonanie takiej czynności wynosi 2 tygodnie od doręczenia pozwanemu nakazu zapłaty.
Na zakończenie warto przypomnieć, że jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
- co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
- co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
- co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa;
- co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody.
