Ustawa ma na celu usprawnienie procedur związanych ze stosowaniem instytucji wykonywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Przygotowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości i zaakceptowane przez parlamentarzystów zmiany skupiają się głównie na poszerzeniu katalogu skazanych, mogących odbywać orzeczoną karę w SDE i racjonalizacji i usprawnieniu systemu udzielania zezwoleń na odbywanie kary pozbawienia wolności w SDE przez wskazane sądy penitencjarne. Ponadto zmiany dotyczą także podziału obowiązków podmiotów uczestniczących w wykonywaniu kary pozbawienia wolności w SDE – w szczególności na rezygnacji z części niepotrzebnych obowiązków spoczywających, zgodnie z dotychczasowym brzmieniem ustawy, na sądowych kuratorach zawodowych i sędziach penitencjarnych.
Zgodnie z kierunkiem nowelizacji istotnie zwiększona zostanie możliwość wykonania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego. Będzie ją spełniało szacunkowo łącznie 11 400 skazanych z jednostek penitencjarnych. Systemem dozoru elektronicznego objęci zostaną skazani na tzw. krótkoterminowe kary do roku pozbawienia wolności. Istotną grupą skazanych, której SDE stwarza szansę odbycia kary są skazani na karę do 1 roku pozbawienia wolności, którzy dotychczas nie zgłosili się do jej odbycia w jednostkach penitencjarnych – sytuacja ta dotyczy ok. 31 000 skazanych (według sprawozdania CZSW na 31.12.2009 r.).
W myśl przepisów ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego aktualnie o odbywanie kary w SDE mogą ubiegać się skazani na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 6 miesięcy, którzy nie zaczęli jej odbywać, a nie minął im termin stawiennictwa do zakładu karnego oraz skazani na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku, jeżeli czas do odbycia tej kary nie przekracza 6 miesięcy. Natomiast po wejściu w życie znowelizowanej ustawy zastosowanie dozoru elektronicznego podlegać oczywiście będzie w każdym indywidualnym przypadku ocenie sądu penitencjarnego, który przed podjęciem decyzji o skierowaniu skazanego do dozoru elektronicznego dokona analizy jego cech osobowościowych, a także rodzaju i charakteru popełnionego przestępstwa. Ponadto, jednym z najważniejszych założeń przegłosowanej przez Sejm nowelizacji jest także racjonalizacja kosztów wykonania kar, a co za tym idzie racjonalizacja funkcjonowania systemu dozoru elektronicznego poprzez maksymalne, dopuszczalne zwiększenie populacji skazanych mogących odbywać karę w SDE. Ma to umożliwić jak najbardziej efektywne wykorzystanie systemu i realizację możliwie jak największej liczby kar odbywanych przez skazanych w SDE w stosunku do wykonywania kary bezwzględnego pozbawienia wolności w warunkach więziennych.
Wykonanie kary w SDE przyniesie nie tylko rozliczne korzyści w wymiarze społecznym, osobistym i zawodowym dla skazanego, ponieważ wykonanie tej kary stosując bezwzględną kontrolę zachowania i obowiązków skazanego wyznaczonych przez sąd penitencjarny nie pozbawia go możliwości wykonywania pracy zarobkowej oraz wykonywania obowiązków życiowych i rodzinnych, głównie opieki nad osobami zależnymi i funkcjonowania w życiu publicznym na zasadach określonych przez sąd. Należy także uwypuklić, że wykonanie kary pozbawienia wolności w SDE – w odniesieniu do każdego skazanego bardzo istotnie ogranicza wydatki budżetu państwa na pomoc socjalną i przeciwdziałanie bezrobociu – w przypadku więźniów i ich rodzin są oni w większości wieloletnimi świadczeniobiorcami wszelkich form pomocy społecznej i korzystają z rożnych form pomocy dla bezrobotnych.
