Trybunał Konstytucyjny, oceniając w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 grudnia 2005 r. sygn. K 32/04 istotę czynności operacyjnych wskazał, że ich tajność powoduje, iż osoba poddana kontroli operacyjnej nie jest w stanie uruchomić procedur i gwarancji, których wykorzystanie jest zależne od jej wiedzy i inicjatywy. Trybunał uwypuklił, że niejawna działalność operacyjna organów ścigania, regulowana w ustawach, pozostaje w naturalnym, nieusuwalnym konflikcie z prawem jednostki do prywatności, wolnością komunikowania się i tajemnicą komunikowania się, ochroną autonomii informacyjnej oraz konstytucyjną gwarancją sądowej ochrony praw jednostki. Taka sytuacja nakazuje zapewnienie efektywnego nadzoru nad czynnościami operacyjnymi, który będzie sprawowany przez sąd lub inny organ zewnętrzny.
Cecha niejawności kontroli operacyjnej czyni ją podatną na nadużycia, stąd konieczność zapewnienia sprawnego systemu kontroli w praktyce. Ujawniane przypadki wdrażania czynności operacyjnych mogących naruszać przepisy prawa budzą niepokój
i wywołują zrozumiałe zainteresowanie społeczne liczbą stosowanych przez organy ścigania kontroli operacyjnych, a szczególnie podsłuchów. Konieczne jest więc zachowanie proporcjonalności w zakresie kształtowania rozwiązań wymagających ingerencji w sferę wolności obywatelskich z uwagi na względy bezpieczeństwa publicznego.
Nowe przepisy to ważny krok. Jestem przekonany, że dzięki nim kontrola nad stosowaniem podsłuchów zdecydowanie się zwiększy, co jednocześnie wpłynie na zmniejszenie liczby stosowanych podsłuchów – mówi Minister Sprawiedliwości Krzysztof Kwiatkowski. – W myśl nowych przepisów Prokurator Generalny będzie przedstawiał Sejmowi i Senatowi coroczną, jawną informację o liczbie wnioskowanych i zastosowanych technik operacyjnych. Informacja ta będzie także zawierać dane o efektach sądowego i prokuratorskiego nadzoru nad tymi czynnościami. Zaostrzone zostały kryteria pozwalające na wydanie zgody na stosowanie podsłuchów – dodał Minister Sprawiedliwości.
Przepisy nowelizujące wprowadziły także zakaz wykorzystywania dowodów uzyskanych w wyniku kontroli procesowej oraz kontroli operacyjnej w innych postępowaniach niż postępowanie karne. Chodzi np. o postępowania przed sądami cywilnymi czy sądami pracy.
Ponadto, nowe regulacje wprowadzają też obowiązek dołączenia do wniosku o zgodę na podsłuch materiałów operacyjnych uzasadniających ten wniosek. Do tej pory składany był jedynie wniosek bez materiałów uzasadniających. Jak powiedział minister Krzysztof Kwiatkowski – Ta zmiana zapewni możliwość nie tylko formalnej, ale i merytorycznej oceny wnioskowanych czynności operacyjnych.
Materiały z podsłuchów, które w ocenie służb są istotne dla bezpieczeństwa państwa, będą mogły być przechowywane dopiero po zatwierdzeniu przez warszawski sąd okręgowy, na pisemny wniosek szefa służby, po uzyskaniu zgody Prokuratora Generalnego. Nowe przepisy zobowiązują też organy ścigania do powiadomienia prokuratora o wydaniu i wykonaniu zarządzenia dotyczącego zniszczenia materiałów z kontroli operacyjnej, które nie potwierdziły informacji o popełnieniu przestępstwa.
