Wyrok Trybunału Konstytucyjnego przyczyną usunięcia instytucji asesora sądowego
Warto wiedzieć, że w aktualnym stanie prawnym w sądownictwie powszechnym brak jest instytucji asesora sądowego. Została ona usunięta z systemu prawa wskutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 października 2007r., sygn. SK 7/06, który orzekł, że art. 135§1 Ustawy z dnia 27 lipca 2001r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, przewidujący możliwość powierzania asesorowi sądowemu pełnienie czynności sędziowskich przez Ministra Sprawiedliwości, był niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem Trybunału mianowanie asesora przez Ministra Sprawiedliwości zaburzało trójpodział władz, a możliwość odwołania asesora stanowiła istotne ograniczenie jego niezależności i niezawisłości. W uzasadnieniu wyroku uznał on jednak za dopuszczalne – z konstytucyjnego punktu widzenia – powoływanie sędziów na czas oznaczony. Sędziowie TK stwierdzili także, że z funkcjonalnego punktu widzenia, niezawisłość nie musi oznaczać dożywotniego powołania albo powołania do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego ale musi oznaczać pewien stopień stabilizacji w wykonywaniu funkcji sędziowskich.
Przywrócenie instytucji asesora sądowego
Nowelizacja zakłada przywrócenie, ale w nowej formie, instytucji asesora sądowego. Po wprowadzeniu zmian, asesorów sądowych – tak jak sędziów – będzie powoływał Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Ma to zapewnić im niezależność od organów administracji rządowej. Obejmująca to stanowisko osoba będzie składała wobec Prezydenta ślubowanie według roty analogicznej do roty przewidzianej dla sędziów. Zgodnie z projektem asesorowi sądowemu zostanie przyznany immunitet, odpowiadający zakresem uprawnieniom przysługującym sędziom. Powołanie na to stanowisko będzie następowało na 5 lat. Po 2 latach, w przypadku pozytywnej oceny działalności orzeczniczej asesora, będzie on mógł brać udział w konkursach na sędziego sądu rejonowego. Projektodawcy przewidują, że asesor będzie wykonywał czynności wyłącznie w sądzie rejonowym. Nie będzie mógł jednak orzekać w sprawach stosowania tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym oraz w sprawach z zakresu postępowania upadłościowego. W zakresie orzekania asesorzy sądowi będą niezawiśli, podlegając tylko Konstytucji oraz ustawom i będą do nich odpowiednio stosowane przepisy dotyczących sędziów, z określonymi wyjątkami uzasadnionymi specyfiką zawodową. Co ważne, instytucja asesora ma zostać przywrócona nie tylko w sądach powszechnych ale także w postępowaniu sądowo-administracyjnym. Zdaniem projektodawców wprowadzenie stanowiska asesora sądowego umożliwi między innymi dokonywanie oceny predyspozycji i cech charakteru sędziego przed nadaniem mu przywileju nieusuwalności.
