Wszystko, co warto wiedzieć o umowie kredytu w świetle przepisów Prawa bankowego

Umowa kredytu w świetle ustawy Prawo bankowe

Zgodnie z normą art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe (dalej zwanej p.b.), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Forma i elementy treści umowy kredytu

Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1.  strony umowy;
2.  kwotę i walutę kredytu;
3.  cel, na który kredyt został udzielony;
4.  zasady i termin spłaty kredytu;
5.  w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu;
6.  wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany;
7.  sposób zabezpieczenia spłaty kredytu;
8.  zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu;
9.  terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych;
10.  wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje;
11.  warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. W tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku.

Umowa kredytu może określać, że od kredytu postawionego do dyspozycji kredytobiorcy i przez niego niewykorzystanego przysługuje bankowi odrębna prowizja.

Zdolność kredytowa kredytobiorcy

Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na żądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności.

Kredytobiorca jest obowiązany umożliwić podejmowanie przez bank czynności związanych z oceną sytuacji finansowej i gospodarczej oraz kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu.

Na wniosek ubiegającego się o kredyt przedsiębiorcy, bank przekazuje, w formie pisemnej, wyjaśnienie dotyczące dokonanej przez siebie oceny zdolności kredytowej. Opłata za sporządzenie takiego wyjaśnienia powinna być odpowiednia do wysokości kredytu.

Udzielenie kredytu osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, która nie ma zdolności kredytowej
Osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, o ile posiada zdolność prawną, które nie mają zdolności kredytowej, bank może udzielić kredytu pod warunkiem:

1.  ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu;
2.  przedstawienia niezależnie od zabezpieczenia spłaty kredytu programu naprawy gospodarki podmiotu, którego realizacja zapewni – według oceny banku – uzyskanie zdolności kredytowej w określonym czasie.

Powyższe zasady stosuje się odpowiednio przy udzielaniu kredytu nowoutworzonemu przedsiębiorcy, osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, o ile posiada zdolność prawną.

Obowiązki kredytobiorcy

W czasie obowiązywania umowy kredytu kredytobiorca jest obowiązany przedstawić – na żądanie banku – informacje i dokumenty niezbędne do oceny jego sytuacji finansowej i gospodarczej oraz umożliwiające kontrolę wykorzystania i spłaty kredytu.

Obniżenie kwoty przyznanego kredytu i wypowiedzenie umowy kredytu

W przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu.

Termin wypowiedzenia, o którym mowa wyżej, o ile strony nie określą w umowie dłuższego terminu, wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy – 7 dni. Wypowiedzenie umowy kredytu z powodu utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej lub zagrożenia jego upadłością nie może jednak nastąpić, jeżeli bank zgodził się na realizację przez kredytobiorcę programu naprawczego. Niedopuszczalność wypowiedzenia umowy trwa przez cały okres realizacji programu naprawczego, chyba że bank stwierdzi, iż program naprawczy nie jest w sposób należyty realizowany.

Termin spłaty kredytu a możliwość wypowiedzenia umowy

Wedle treści art. 75a ust. 1 i 2 p.b., o ile umowa kredytu nie stanowi inaczej, termin spłaty kredytu jest terminem zastrzeżonym na rzecz obu stron. W przypadku gdy strony ustaliły termin spłaty kredytu dłuższy niż rok, kredytobiorca może wypowiedzieć umowę z zachowaniem terminu trzymiesięcznego. Należy więc rozważyć, w jakim terminie – po wypowiedzeniu umów kredytowych – ulegają one rozwiązaniu. Dlatego też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 marca 2010 roku (sygn. akt V CSK 296/09) wskazał, iż dokonanie wypowiedzenia umów kredytowych nie jest wystarczające do przyjęcia stanowiska, że późniejsze czynności windykacyjne są przeprowadzone prawidłowo z uwagi na rozwiązanie umów kredytowych.

Przepis art. 75a p.b. nie znajduje zastosowania do umowy o kredyt konsumencki, który może być spłacony przez konsumenta przed terminem, co wyraża ustawa o kredycie konsumenckim (tak Z. Ofiarski, Komentarz do art. 75(a) ustawy – Prawo bankowe (w: ) Prawo bankowe. Komentarz, Wolters Kluwer 2013).

Oprocentowanie kredytu

Zasady oprocentowania kredytu określa umowa kredytu, z tym że w razie stosowania stopy zmiennej należy:

1.  określić w umowie kredytowej warunki zmiany stopy procentowej kredytu;
2.  powiadomić w sposób określony w umowie kredytobiorcę, poręczyciela oraz, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, inne osoby będące dłużnikami banku z tytułu zabezpieczenia kredytu o każdej zmianie stopy jego oprocentowania.

Jednakże, jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 maja 1992 roku (sygn. akt III CZP 50/92), postanowienie umowy kredytu bankowego, w którym przyjęto, że kredytodawca jest uprawniony do zmiany stawek oprocentowania, jest bezskuteczne, jeżeli w umowie nie określono jednocześnie konkretnych okoliczności, od jakich zmiana ta jest uzależniona. Powyższa teza jest konsekwencją przyjętej przez Sąd Najwyższy linii orzeczniczej, wyrażonej w uchwale 7 sędziów z dnia 6 marca 1992 roku (sygn. akt III CZP 141/91), w której to Sąd Najwyższy podkreśla, że zastrzeżenie w regulaminie bankowym – stanowiącym o treści umowy zawieranej z bankiem o udzielenie kredytu bądź pożyczki albo o treści umowy o prowadzenie rachunku bankowego (oszczędnościowego bądź lokat terminowych) – uprawnienia do zmiany przez bank w czasie trwania umowy wysokości stopy oprocentowania bez wypowiedzenia umowy, wymaga dla swej skuteczności określenia konkretnych okoliczności, od jakich zmiana ta jest uzależniona.

Obowiązek banku w przypadku zwłoki w spłacie kredytu

Bank jest obowiązany niezwłocznie powiadomić, w sposób określony w umowie, osoby będące dłużnikami banku z tytułu zabezpieczenia kredytu, jeżeli kredytobiorca opóźnia się z jego spłatą.

Jak wskazano w literaturze przedmiotu, z postanowień art. 76a p.b. wynika, że obowiązek zawiadomienia dłużników bank powinien wykonać nawet w przypadku nieznacznego opóźnienia kredytobiorcy w spłacie kredytu. Może to być nawet zwłoka 1 dnia w porównaniu z harmonogramem spłaty kredytu. W praktyce jednak banki podejmują próby skontaktowania się w pierwszej kolejności z kredytobiorcą w celu przypomnienia o obowiązku terminowej spłaty kredytu, zwłaszcza gdy opóźnienie kredytobiorcy jest nieznaczne i dotyczy np. kilku dni. Nie powinna na zakres obowiązku banku wpływać kwota nieterminowo spłacanego kredytu przez kredytobiorcę. Bank powinien zatem zawiadomić dłużników, gdy kredytobiorca opóźnia się ze spłatą jednej raty kredytu lub nawet gdy opóźnia się ze spłatą części raty kredytu (dokonał spłaty niepełnej raty kredytu). Jeżeli dany kredyt zabezpiecza wielu dłużników banku, to obowiązek zawiadomienia obejmuje wszystkich dłużników, a nie jedynie niektórych z nich.(Tak Z. Ofiarski, Komentarz do art.76(a) ustawy – Prawo bankowe, (w: ) Prawo bankowe. Komentarz, Wolters Kluwer 2013.)

Podstawa prawna:

Art. 69, art. 70, art. 74, art. 75, art. 75a, art. 76, art. 76a, art. 77 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe.

Literatura:

Z. Ofiarski, Prawo bankowe. Komentarz, Wolters Kluwer 2013.