Intercyza to potoczna nazwa majątkowej umowy małżeńskiej która wprowadza rozdzielność majątkową między małżonkami. Przy wspólności majątkowej mamy do czynienia z trzema majątkami: majątkiem osobistym żony, majątkiem osobistym męża i majątkiem wspólnym. W systemie rozdzielności majątkowej nie istnieje majątek wspólny. Intercyzę można zawrzeć przed i w czasie trwania małżeństwa. Jeżeli rozdzielność ustanowiono przed zawarciem związku, wówczas każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed ślubem, jak też nabyty później. W przypadku zawarcia umowy o rozdzielności majątkowej, już w trakcie trwania małżeństwa, rozdzielność zajmuje miejsce ustawowej wspólności majątkowej – małżonek zachowuje więc te składniki majątku, które przypadły mu w drodze podziału majątku wspólnego oraz przedmioty nabyte już po wprowadzeniu rozdzielności.
Intercyza nie jest dokumentem wiążącym małżonków na całe życie. Mogą oni zmienić treść umowy bądź w dowolnym czasie ją rozwiązać. Z chwilą rozwiązania intercyzy między małżonkami powstaje system wspólności ustawowej. Jeżeli przyszli małżonkowie postanawiają, że chcą mieć rozdzielność majątkową, wówczas trzeba sporządzić odpowiedni akt notarialny, który nabierze mocy prawnej w dniu ślubu. W sytuacji gdy z jakichś powodów do ślubu nie dojdzie wówczas dokument jest nieważny. Zarówno zmiana majątkowej umowy małżeńskiej, jak i jej rozwiązanie wymaga dla swojej ważności formy aktu notarialnego. Inna forma umowy o zniesieniu wspólnoty majątkowej jest nieważna. Żadna ze stron tej umowy nie może być ubezwłasnowolniona i musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych U notariusza każdy z małżonków swoim podpisem zaświadcza, że godzi się na takie rozwiązanie. Oboje więc muszą się tam stawić z dowodami osobistymi i skróconym aktem małżeństwa. Umowa intercyzy nie wymaga uzasadnienia. Wykluczone jest zawarcie umowy majątkowej, w myśl której wspólność jest rozszerzona na pewne przedmioty a na inne – ograniczona.
Zawierając intercyzę, małżonkowie mogą zdecydować się na jeden z niżej wymienionych ustrojów majątkowych:
- ograniczoną wspólność majątkową,
- rozszerzoną wspólność majątkową,
- rozdzielność majątkową,
- rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.
Ograniczyć wspólność majątkową można przez wyłączenie z niej pewnych składników majątku. Na przykład małżonkowie mogą uzgodnić, że pieniądze, które każde z nich zarobi w ramach umowy o dzieło lub zlecenia, zachowują tylko dla siebie.
Rozszerzenie wspólności majątkowej ma miejsce wówczas, gdy małżonkowie ustalają, że to, co było dotąd własnością tylko jednego z nich, staje się wspólne z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. Najczęściej dotyczy to nieruchomości, mieszkań czy też samochodów. Intercyza nie może rozszerzyć wspólności na:
- przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny,
- prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie np. prawa autorskie,
- wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
- niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.
Pełna rozdzielność majątkowa gwarantuje każdemu z małżonków zupełną swobodę, co do korzystania ze swojego majątku.
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków zakłada rozliczenie pomiędzy małżonkami, polegające na zrównaniu ze sobą nie tyle majątków osobistych każdego z małżonków ile tego, czego się w trakcie trwania małżeństwa dorobili, czyli tzw. dorobków. Dorobek stanowią jedynie te przedmioty majątkowe, które małżonkowie sobie wypracowali. Nie obejmuje on natomiast przedmiotów z majątku osobistego męża lub żony. Dorobkiem jest więc tylko to, o co przyrósł majątek osobisty każdego z małżonków od momentu podpisania intercyzy. Przy rozliczaniu dorobków, po ustaniu rozdzielczości majątkowej – w przypadku np. rozwodu czy separacji – małżonek, którego dorobek jest mniejszy, może żądać wyrównania. Wartość dorobku obliczana jest według cen z chwili przeprowadzenia rozliczenia. W szczególnych przypadkach małżonek, który włożył w gromadzenie majątku więcej sił i środków, może żądać sądownie zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków. Szczególne przypadki to sytuacje, w których jeden z małżonków pracuje uczciwie przez całe życie a drugi trwoni majątek. Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków jest najlepszym rozwiązaniem dla wszystkich, którzy chcą dysponować swobodnie własnym majątkiem ale zarazem mają na względzie sytuację współmałżonka, który np. zajmuje się domem i wychowuje dzieci.
Spółdzielcze prawo do lokalu, również własnościowego, przyznane w czasie trwania związku małżeńskiego bezpośrednio od spółdzielni, pozostaje wspólne nawet pomimo intercyzy a podzielić je między oboje małżonków może tylko sąd.
Umowne rozszerzenie, ograniczenie bądź wyłączenie wspólności jest skuteczne również wobec osób trzecich, pod warunkiem, że o nim wiedziały. W praktyce oznacza to, że małżonkowie przed zawarciem umowy powinni uprzedzić danego kontrahenta o zawartej intercyzie – dotyczy to zwłaszcza umów o większej wartości, takich jak kredyt, pożyczka, zakup na większą kwotę itp.
Jak już wspomniano wyżej, zawarcie intercyzy ma ten skutek, że każdy z małżonków ma samodzielne, nieograniczone przez drugiego z małżonków prawo do zarządzania i rozporządzania całym swoim i tylko swoim, majątkiem.
Małżonkowie nie odpowiadają za swoje długi ale tylko wówczas, gdy intercyza została zawarta przed ślubem. Jeśli decydują się na nią po zawarciu związku za długi odpowiadają wspólnym majątkiem, jaki wypracowali do chwilipodpisania umowy. Intercyza ma też ten plus, że w razie rozwodu pozwala uniknąć kłótni przy podziale majątku. Posiadając odrębność majątkową małżonkowie muszą rozliczać się samodzielnie przed urzędem skarbowym. Tymczasem, gdy w małżeństwie występują spore różnice w dochodach męża i żony, opłaca się wspólne rozliczenie rocznego zeznania podatkowego.Intercyza wpływa także na ocenę zdolności kredytowej i możliwość wzięcia kredytu. Zdolność kredytowa męża lub żony w takiej sytuacji jest niższa, niż gdyby oceniani byli wspólnie.
