Pouczenie zamiast mandatu
W każdej sprawie o wykroczenie organ uprawniony do nakładania grzywny w postaci mandatu karnego uprawniony jest do poprzestania na pouczeniu sprawcy, zwróceniu uwagi lub ostrzeżeniu. Uprawnienie takie wynika z treści art. 41 kodeksu wykroczeń. Zgodnie z tym przepisem w stosunku do sprawcy czynu można poprzestać na zastosowaniu pouczenia, zwróceniu uwagi, ostrzeżeniu lub na zastosowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego. Przepis ten umożliwia zatem osobie działającej w imieniu organu, który jest uprawniony do nakładania grzywny w postaci mandatu karnego, w każdej sprawie o wykroczenie i zawsze, bez konieczności ustalania zasadności zastosowania środka oddziaływania i bez jakiejkolwiek kontroli prokuratora, poprzestać na:
a) pouczeniu;
b) zwróceniu uwagi;
c) ostrzeżeniu;
d) innym środku oddziaływania wychowawczego.
Oczywiście wykonanie ww. uprawnienia uzależnione jest od oceny i zasadności zastosowania środka oddziaływania wychowawczego przez osobę nakładającą mandat karny. Sprawcy wykroczenia nie służy jednak żaden środek prawny aby domagać się zastosowania takiego środka w miejsce kary grzywny w postępowaniu mandatowym.
Zastosowanie środka oddziaływania wychowawczego w zasadzie kończy postępowanie w sprawie o wykroczenie. Jak wynika bowiem z treści art. 61 § 1 pkt. 2 kodeksu postepowania w sprawach o wykroczenia (dalej kpwow), można odmówić wszczęcia postępowania a wszczęte umorzyć, także wtedy gdy wobec sprawcy zastosowano środek oddziaływania w postaci pouczenia, zwrócenia uwagi lub ostrzeżenia albo środek przewidziany w przepisach o odpowiedzialności dyscyplinarnej lub porządkowej, a środek ten jest wystarczającą reakcją na wykroczenie.
Odebrałeś mandat – nic już nie wskórasz
Mandat karny staje się prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru przez ukaranego (art. 98 § 3 kpwow). Zatem z chwilą przyjęcia mandatu karnego, jedynym środkiem zaskarżenia jest wniosek o jego uchylenie. Prawomocny mandat karny podlega uchyleniu, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie. Uchylenie następuje na wniosek ukaranego złożony w zawitym terminie 7 dni od daty uprawomocnienia się mandatu lub z urzędu. Uprawniony do uchylenia prawomocnego mandatu karnego jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy, na którego obszarze działania została nałożona grzywna. W przedmiocie uchylenia mandatu karnego sąd orzeka na posiedzeniu. W posiedzeniu ma prawo uczestniczyć ukarany, organ, który lub którego funkcjonariusz nałożył grzywnę w drodze mandatu, albo przedstawiciel tego organu oraz ujawniony pokrzywdzony. Przed wydaniem postanowienia sąd może zarządzić stosowne czynności w celu sprawdzenia podstaw do uchylenia mandatu karnego (art. 101 kpwow).
Niewskazanie kierującego też jest wykroczeniem ale…
W przypadku gdy wykroczenie zostało uwiecznione na zdjęciu z fotoradaru konieczne jest ustalenie sprawcy tego wykroczenia. W pierwszej kolejności wzywany jest właściciel pojazdu, który traktowany jest jak obwiniony. Osoba ta może przyznać się do popełnienia wykroczenia, co w konsekwencji skończy się grzywną wystawioną w postepowaniu mandatowym. Może być jednak tak, że nie rozpozna się ona na zdjęciu albo nie zdjęcie nie będzie zawierać wizerunku (zdjęcia robione tyłem), wówczas osoba ta powinna wskazać osobę kierującą tym pojazdem w chwili popełnienia wykroczenia. Brak wskazania tych informacji stanowi także wykroczenie.
Kodeks wykroczeń przewiduje w art. 65 § 1 odpowiedzialność za wykroczenie osoby, która umyślnie wprowadza w błąd organ państwowy lub instytucję upoważnioną z mocy ustawy do legitymowania (ustawa o policji nadaje policjantowi takie ustawowe upoważnienia) co do tożsamości własnej lub innej osoby. Karą za takie wykroczenie jest grzywna, która może być nałożona w kwocie od 20 zł do 5.000 zł. Sąd wymierzając grzywnę bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste i rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe, czyli sąd za to samo wykroczenie może orzec zarówno grzywnę w wysokości 20 zł jak i 5.000 zł, w zależności od swojej oceny.
Dla ustalenia odpowiedzialności sprawy wykroczenia z art. 65 § 1 kw, konieczne jest jednak wykazanie, że działanie sprawcy ma charakter umyślny. Sąd zbada w tym zakresie okoliczności sprawy oraz zachowanie się sprawcy. Jeżeli posiadacz pojazdu wskazał krąg potencjalnych osób, które tego dnia mogły poruszać się przedmiotowym samochodem, to trudno jest mówić o wprowadzeniu w błąd, choć nie można też jednoznacznie oceniać stanu sprawy nie mając wglądu w materiał dowodowy. Nie mniej jednak, jeżeli sąd uzna, że działaniem swoim wyczerpał sprawca znamiona wykroczenia z art. 65 § 1 kw, to może orzec grzywnę w wysokości wg. swego uznania w oparciu o zebrany materiał dowodowy oraz inne ustalenia. Co istotne wykroczenie z art. 65 § 1 kw. nie jest wykroczeniem popełnionym w ruchu drogowym stąd nie podlega punktom karnym (oczywiście w razie wykroczenia drogowego, gdy sprawca został ujęty bezpośrednio po popełnieniu wykroczenia nie ma żadnych wątpliwości co do tożsamości sprawcy wykroczenia).
Jarosław Olejarz
Radca prawny
