Kiedy sędzia jest wyłączony z mocy prawa w postępowaniu przed sądami administracyjnymi?
Na mocy art. 18 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach:
• w których jest stroną lub pozostaje z jedną z nich w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki;
• swojego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;
• osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
• w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem jednej ze stron;
• w których świadczył usługi prawne na rzecz jednej ze stron lub jakiekolwiek inne usługi związane ze sprawą;
• w których brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jak też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator;
• dotyczących skargi na decyzję albo postanowienie, jeżeli w prowadzonym wcześniej postępowaniu w sprawie brał udział w wydaniu wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie;
• w których brał udział w rozstrzyganiu sprawy w organach administracji publicznej.
Należy przy tym podkreślić, iż powody wyłączenia trwają również po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Ponadto, sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie postępowania, nie może orzekać co do tej skargi.
Niezależnie od wymienionych powyżej przyczyn, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, w sytuacji, gdy istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie.
Wniosek o wyłączenie sędziego w postępowaniu przed sądem administracyjnym
Wniosek o wyłączenie sędziego należy zgłosić na piśmie lub ustnie do protokołu posiedzenia w sądzie, w którym sprawa się toczy, uprawdopodabniając przyczyny wyłączenia. Zatem we wniosku należy wskazać sędziego, podać przyczynę uzasadniającą wyłączenie oraz uprawdopodobnić istnienie tej przyczyny. Strona, która przystąpiła do rozprawy, powinna uprawdopodobnić ponadto, że przyczyna wyłączenia dopiero później powstała lub stała się jej znana. Sędzia powinien zawiadomić sąd o zachodzącej podstawie swojego wyłączenia i wstrzymać się od udziału w sprawie. Do czasu rozstrzygnięcia sprawy o wyłączenie sędzia może spełniać tylko czynności niecierpiące zwłoki.
Kto rozstrzyga o wyłączeniu sędziego?
O wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd administracyjny, w którym toczy się sprawa. Postanowienie w tym przedmiocie wydaje sąd w składzie trzech sędziów, na posiedzeniu niejawnym, po złożeniu wyjaśnienia przez sędziego, którego wniosek dotyczy. W sytuacji, gdy sąd administracyjny nie może podjąć postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby sędziów, Naczelny Sąd Administracyjny wyznacza inny sąd do rozpoznania wniosku.
