W dniu 30 września 2014 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Prokuratora Generalnego dotyczący wysokości grzywien za wykroczenia. Badając zarzuty podniesione w przedmiotowej sprawie Trybunał odniósł się w pierwszej kolejności do zarzutu braku możliwości indywidualizacji sankcji za wykroczenia z uwzględnieniem ustawowych okoliczności mających wpływ na jej wymiar w odniesieniu do poszczególnych typów czynów określonych w przepisach, które zostały powołane jako przepisy związkowe do art. 33 i art. 34 kodeksu wykroczeń. Zdaniem Trybunału wskazane powyżej wzorce kontroli nie stanowią adekwatnego wzorca kontroli zaskarżonych przepisów. W art. 33 kodeksu wykroczeń ustawodawca posłużył się pojęciem „organu orzekającego”, które w świetle poglądów doktryny, odnosi się aktualnie wyłącznie do sądów, bowiem tylko sądy są wyposażone w kompetencje do orzekania kary. Organami tymi nie są natomiast organy uprawnione do nakładania mandatów.
W dalszej kolejności, Trybunał zbadał zarzut naruszenia art. 95 § 6, 96 § 1 i § 1a pkt 2 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia oraz art. 92 ust. 1 konstytucji przez przepisy Tabeli A, B i C Załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń w zakresie, w jakim określają wysokość stawek mandatów. Zarzut naruszenia tych przepisów został sformułowany w oparciu o dokonaną przez Prokuratora Generalnego wykładnię art. 95 § 6 kodeksu wykroczeń zawierającego upoważnienie do wydania rozporządzenia. Prokurator Generalny nie zakwestionował zgodności z konstytucją treści art. 95 § 6 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia, ale dokonał jego prokonstytucyjnej wykładni. Niezgodność zaskarżonych przepisów ma być natomiast konsekwencją porównania ich treści z art. 95 § 6 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. w rozumieniu przedstawionym przez wnioskodawcę.
Trybunał wskazał, że w związku z tak sformułowanym zarzutem, art. 95 § 6 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia w interpretacji przyjętej przez Prokuratora Generalnego prowadzi do podważenia racjonalności ustawodawcy. W takim wypadku – zdaniem TK – należałoby bowiem uznać, że ustawodawca wydał upoważnienie do wydania rozporządzenia, w którym nakazał określenie wysokości stawek grzywien nakładanych w drodze mandatu karnego za wybrane rodzaje wykroczeń przez ich przyjęcie w kwotach wskazanych w odpowiednich ustawach. To z kolei wyklucza sens wydania rozporządzenia, które będzie powtarzało jedynie w odpowiednim zakresie treść przepisów ustaw. Przepis w znaczeniu nadanym mu przez wnioskodawcę nie może być wzorcem kontroli zaskarżonych przepisów. Prokurator Generalny nie zdołał tym samym obalić domniemania konstytucyjności zaskarżonych przepisów rozporządzenia, jak i całego rozporządzenia.
W odniesieniu do zarzutu niezgodności przepisów Tabeli A, B i C Załącznika do rozporządzenia, jak i całego rozporządzenia z art. 42 ust. 1 konstytucji Trybunał wziął pod uwagę, że zaskarżone rozporządzenie zostało wydane w celu ujednolicenia sposobu reakcji organów uprawnionych do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego za określone wykroczenia. Przy czym należy wskazać, że jednym z zasadniczych argumentów określenia stawek mandatów była walka z korupcją i wyeliminowanie targowania się z funkcjonariuszami o wysokość mandatu.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że kwestia określania wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych mieści się w zakresie dopuszczalnego doprecyzowania elementów czynu zabronionego w akcie wykonawczym. Należy wskazać, że postępowanie mandatowe jest postępowaniem szczególnym, prowadzonym na podstawie przepisów kodeksu postępowania w sprawie wykroczeń. Postępowanie mandatowe oparte jest na innych zasadach niż postępowanie przed sądem a jego celem jest przede wszystkim szybka reakcja państwa na fakt popełnienia wykroczenia przez sprawcę, która ma jednocześnie pełnić funkcje zapobiegawcze i wychowawcze. Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę na dobrowolność poddania się karze i rezygnację przez sprawcę wykroczenia z prawa do rozpoznania sprawy przez sąd, jak również na brak orzekania w przedmiocie procesu. Sprawca może odmówić przyjęcia mandatu co oznacza powrót do ogólnych zasad postępowania w sprawach o wykroczenia.
Nadto, odnosząc się do odrębnych zarzutów podniesionych przez Prokuratora Generalnego w stosunku do niektórych przepisów Trybunał stwierdził niezgodność z ustawami i konstytucją przepisów: Lp. 190 w zakresie, w jakim zakwestionowany przepis dotyczy ochrony urządzeń kontrolnych, Lp. 1-10 i 47 Tabeli C Załącznika do rozporządzenia ze względu na rozszerzenie zakresu penalizacji. Trybunał stwierdził natomiast, że przepisy Lp. 190, 195, 196 Tabeli B Załącznika do rozporządzenia nie naruszają wskazanych przez Prokuratora Generalnego wzorców kontroli.
Podstawa prawna:
rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń (Dz. U. 2003 nr 208 poz. 2023),
wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 września 2014 r. (sygn. akt U 4/13)
