Zgodnie z sentencją wyroku Trybunału Konstytucyjnego, nie podlegają zwrotowi na rzecz byłych właścicieli i ich spadkobierców te nieruchomości skomunalizowane, na których jednostki samorządu terytorialnego zrealizowały przed 2004 r. i przed dniem złożenia wniosku o ich zwrot cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, bez możliwości badania, czy realizacja ta nastąpiła po upływie 10 lat od chwili wywłaszczenia. Natomiast jeżeli w dniu złożenia wniosku o zwrot a przed 2004 r. cel wywłaszczenia jeszcze nie został zrealizowany, byli właściciele tych nieruchomości oraz ich spadkobiercy zachowują ustawowe uprawnienie do żądania zwrotu, które nabyli przed wejściem w życie ustawy z 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, niezgodne z konstytucją jest nadanie mocy wstecznej art. 137 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami w obecnym brzmieniu regulującemu przesłanki zwrotu wywłaszczonych nieruchomości. Brak w ustawie zmieniającej przepisów intertemporalnych nie oznacza zezwolenia ustawodawcy na wsteczne działanie nowych lub zmienionych przepisów. Dominująca sądowa wykładnia przewidzianej w kwestionowanym przepisie przesłanki zwrotu nadaje jej niedopuszczalne wsteczne działanie, pogarszające po 22 września 2004 r. sytuację tych jednostek samorządu terytorialnego, które po 27 maja 1990 r. przejęły wywłaszczone nieruchomości w toku procesu komunalizacji mienia państwowego na podstawie ustawy z 10 maja 1990 r. – Regulacje wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych i które do 22 września 2004 r. zrealizowały na tych nieruchomościach cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Niedopuszczalne jest dokonywanie oceny zrealizowania na nich przed 2004 r. zakładanego celu wywłaszczenia w momencie upływu 10-letniego terminu liczonego od chwili wywłaszczenia. W okresie 1990-2004 jednostki samorządu terytorialnego dostosowywały swoje postępowanie do obowiązującej wówczas sądowej wykładni ustawowych zasad zwrotu wywłaszczonych nieruchomości. Zgodnie z wypracowanym w tym czasie standardem, za zbędne i podlegające zwrotowi należało uznać tylko te nieruchomości, na których po upływie wystarczająco długiego czasu i przed dniem złożenia przez byłych właścicieli wniosku o ich zwrot cel wywłaszczenia jeszcze nie został zrealizowany.
Trybunał Konstytucyjny podzielił stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, zgodnie z którym po wejściu w życie art. 137 ust. 1 pkt 2 u.g.n. w obecnym brzmieniu doszło do niekonstytucyjnego pogorszenia sytuacji jednostek samorządu terytorialnego na skutek naruszenia przez ustawodawcę zasady niedziałania prawa wstecz oraz zasady samodzielności jednostek samorządu terytorialnego. Wobec jednostek samorządu terytorialnego, których dotyczy pytanie prawne WSA w Warszawie, powinny znaleźć dalsze zastosowanie dotychczas obowiązujące zasady, a nie nowy kierunek interpretacji przepisów o zwrocie wywłaszczonych nieruchomości, nakazujący zrealizowanie celu wywłaszczenia w każdym wypadku w ciągu 10 lat od chwili wywłaszczenia. Trybunał Konstytucyjny nie odnalazł też w treści konstytucyjnej zasady zwrotu wywłaszczonych nieruchomości argumentów, które stanowiłyby przeciwwagę dla konieczności ochrony interesów publicznych właścicieli wywłaszczonych nieruchomości, za wyjątkiem wypracowanego w orzecznictwie sądowym przed 2004 r. warunku dokonywania oceny zrealizowania celu wywłaszczenia w chwili złożenia przez byłych właścicieli wniosku o zwrot nieruchomości. W konsekwencji oceny dotychczasowego wykorzystania nieruchomości wywłaszczonych przed 27 maja 1990 r. i zrealizowania celu wywłaszczenia przed 22 września 2004 r. należy nadal dokonywać na dzień złożenia wniosku o zwrot nieruchomości.
