Obowiązek ustalenia wysokości i rodzaju pobieranych opłat w przedszkolu ciąży na właściwej gminie. Niezależnie od tego, nie wolno zapominać, że rodzice przedszkolaków, którzy zadeklarowali korzystanie z przedszkola przez 5 godzin dziennie nie mogą być obciążani żadnymi dodatkowymi opłatami, ponieważ taki wymiar darmowych godzin gwarantują im przepisy powszechnie obowiązującego prawa (art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty). Czas „darmowego pobytu dziecka w przedszkolu” może zostać jednak wydłużony przez właściwą radę gminy – potwierdza to również orzecznictwo (por. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 31.08.2011 r. sygn. akt II SA/Po 500/11). Jest zatem możliwe wprowadzenie 6 czy nawet 7 godzin „darmowego przedszkola”. W praktyce jednak gminny niechętnie stosują tego typu rozwiązanie, bo nie jest to po prostu dla nich korzystne.Podstawowym wyznacznikiem jakiejkolwiek opłaty przedszkolnej jest zatem czas jaki dziecko spędza w placówce. Opłaty mogą zatem być pobierane dopiero, gdy pobyt dziecka w przedszkolu przekroczy ustawowe 5 godzin (lub większej ilości godzin, gdy gmina ustaliła większy okres czasu, niż przewiduje ustawa). Ważne jest jednak, że cała podstawa programowa w przedszkolu musi być realizowana w ciągu tak wyznaczonego okresu. Przedszkole ma przy tym obowiązek dokładnego wyznaczenia czasu, w którym owe bezpłatne zajęcia będą przeprowadzane (np. od 9.00 do 14.00). Opłaty będą mogły być pobieranie wyłącznie za usługi świadczone względem dziecka, które przebywa powyżej darmowego ustawowego minimum godzinowego (por. wyrok WSA w Szczecinie z dnia 12.08.2010 r. sygn akt II SA/ Sz 503/10). W tym czasie mogą być przeprowadzane inne zajęcia stanowiące dodatek do podstawy programowej np. zajęcia informatyki, rytmiki, języków obcych. Muszą one być jednak bardzo wyraźnie zaznaczone, tak aby każdy rodzic wiedział, że nie wchodzą one do podstawy programowej, nie są obowiązkowe i nie trzeba za nie obligatoryjnie płacić. Zgodnie z wyrokiem WSA w Olsztynie z dnia 10.03.2011 r. (sygn. akt II SA/Ol 35/11), gmina regulując kwestię opłat za świadczenia udzielane przez przedszkole nie może uczynić tego arbitralnie. Niezbędne jest uzasadnienie naliczenia określonych opłat w zależności od oferowanych za nie usług, tak aby wiadomo było z czego wynika kwota za konkretną usługę. Z art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie oświaty wynika, że przedszkole ma zapewnić bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez organ prowadzący, nie krótszy niż pięć godzin. Za czas dziecka spędzony w przedszkolu ponad pięć godzin organ może ustalić powyższą opłatę niezależnie od tego, czy w tym czasie będą realizowane zajęcia wchodzące w zakres podstawy programowej, czy też zajęcia tę podstawę przekraczające. Ważne, ażeby organ określił wyraźnie dlaczego ustala daną opłatę w określonej wysokości i za jakie świadczenia udzielane przez przedszkole jest ona pobierana. Widać zatem, że rada gminy nie może poprzestać na wyłącznym wskazaniu opłaty przedszkolnej, bez jej wyraźnego i szczegółowego opisu. Orzecznictwo stoi na stanowisku, że sam fakt przebywania dziecka w przedszkolu w tzw. „darmowym czasie 5 godzin” nie powinien być obłożony jakąkolwiek opłatą – oczywiście nie dotyczy to opłat za posiłki. Przedszkole ma bowiem obowiązek bezpłatnego nauczania i wychowania dzieci w zakresie co najmniej podstaw programowych wychowania przedszkolnego (por. wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 30.07.2009 r. sygn. akt II SA/Go 290/09).
Warto w tym miejscu omówić także kwestię tzw. opłat na Radę Rodziców. Zgodnie z treścią art. 54 ust. 8 ustawy o systemie oświaty, w celu wspierania działalności statutowej szkoły lub placówki, rada rodziców może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł. Z powyższego wynika zatem, iż wszelkie opłaty na Radę Rodziców mają charakter dobrowolny, a rodzice nie mogą być w żaden sposób zmuszani do ich uiszczania – nie ma bowiem ku temu żadnej podstawy prawnej.
Podsumowując, przedszkole może pobierać opłaty od rodziców dzieci wyłącznie za wyżywienie oraz świadczenia udzielane w czasie pobytu dziecka w placówce, który przekroczył ustalony wymiar bezpłatnych zajęć obejmujących zajęcia wychowawcze, opiekuńcze i dydaktyczne (wymiar bezpłatnych zajęć nie może być jednak niższy niż 5 godzin dziennie). Pobierane opłaty mogą zatem dotyczyć jedynie posiłków wydawanym dzieciom w każdym czasie oraz zajęć dodatkowych, które z kolei mogą być prowadzone wyłącznie w godzinach poza „darmowym” nauczaniem i wychowaniem przedszkolaków. Wszystkie opłaty muszą być wyraźnie oznaczone wraz z podaniem informacji, że zajęcia dodatkowe są nieobowiązkowe i jako takie nie muszą być przez rodziców wybierane i opłacane.
