Spis treści
Znamiona przestępstwa udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego
Kodeks karny (dalej zwany k.k.) w art. 300 § 2 opisuje tzw. przestępstwo udaremnienia egzekucji. Polega ono na podejmowaniu przez dłużnika działań polegających na usuwaniu, ukrywaniu, zbywaniu, darowaniu, niszczeniu oraz rzeczywistym lub pozornym obciążaniu albo uszkadzaniu zajętych lub zagrożonych zajęciem składników swojego majątku. Karze podlega także ten, kto usuwa znaki zajęcia. Czynności te muszą być jednak podejmowane w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego i prowadzić do uszczuplenia czy wręcz uniemożliwienia zaspokojenia wierzyciela. Dlatego też uznać należy, że za przestępstwo z art. 300 § 2 k.k. odpowie ta osoba, która jako dłużnik dopuściła się jednego z zachowań prawnie zabronionych, czego skutkiem było udaremnienie egzekucji.
Działaniem stanowiącym podstawę do wniesienia aktu oskarżenia będzie np. sprzedaż rzeczy mającej być przedmiotem egzekucji, zaciągnięcie pożyczki, fizyczne przeniesienie składnika majątkowego w inne, nietypowe miejsce czy nieodpłatne oddanie komuś danej rzeczy (por. A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2005, str. 623).
Wyjaśnienia wymaga kwestia, czy dla bytu opisywanego przestępstwa istotne jest to, aby orzeczenie sądu bądź innego organu państwowego, stanowiące podstawę egzekucji, już istniało. Otóż jak wskazuje Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 czerwca 1998 rok (sygn. akt I KZP 9/98), przestępstwem z art. 300 § 2 k.k. będzie zachowanie, które polega na podjęciu takich działań jak usuwanie, zbywanie, ukrywanie, darowanie, niszczenie oraz rzeczywiste lub pozorne obciążanie albo uszkadzanie składników majątku zagrożonych zajęciem. Oznacza to, że fizyczne istnienie podstawy egzekucji, w postaci stosownego orzeczenia, nie jest konieczne, by działanie dłużnika uznać za czyn z art. 300 § 2 k.k.
Uwaga!
Jeśli chcesz szybko i poprawnie przygotować Zapytanie do komornika o udzielenie informacji dłużnikowi o zadłużeniu przejdź do formularza »
Jak podkreśla się w doktrynie prawa karnego, podstawowym kryterium ograniczającym odpowiedzialność jest zawarte w art. 300 § 2 k.k. wymaganie, aby dłużnik działał w celu udaremnienia wykonania przewidywanego orzeczenia sądu lub innego organu państwowego w przedmiocie egzekucji składników z jego majątku. Zbyt szeroka i oparta na domniemaniach interpretacja wspomnianego przepisu mogłaby zagrozić dłużnikowi odpowiedzialnością za zwykłe działanie gospodarcze w stosunku do mienia jedynie zagrożonego zajęciem. Dlatego też nie można jednoznacznie przyjąć, że wystąpienie z powództwem do sądu przez wierzyciela czy sama wiedza dłużnika o tym, że wierzyciel zamierza pozew złożyć, przesądza o istnieniu stanu opisanego w art. 300 § 2 k.k. (por. A. Marek, (w: ) Kodeks karny. Komentarz, wyd.2 , Warszawa 2005, str. 624).
Warto także podkreślić, że jeżeli czynność rozporządzająca zajętym mieniem dłużnika nie miała realnego wpływu na zaspokojenie wierzyciela, to pomimo wypełnienia pozostałych znamion stypizowanego w tym przepisie występku brak znamienia skutku w postaci udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela powoduje, że nie można uznać, że doszło do popełnienia przestępstwa określonego w art. 300 § 2 k.k. Kontynuowanie skutecznej egzekucji wierzytelności spowodowało brak podstaw do przypisania przestępstwa sprawcy, który zrealizował swoim działaniem pozostałe jego znamiona (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 listopada 2013 roku, sygn. akt II Aka 350/13). Innymi słowy – jeżeli dłużnik sprzedał składnik swojego majątku, ale nie wywołało to skutku w postaci udaremnienia egzekucji, to nawet jeżeli sprawca chciał taki skutek spowodować, nie będzie podlegał odpowiedzialności karnej.
Ustawodawca posłużył się w art. 300 § 2 k.k. takimi sformułowaniem jak „udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia swojego wierzyciela”. Jak wskazuje Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z dnia 13 czerwca 2013 roku (sygn. akt II AKa 40/13), przez udaremnione zaspokojenie wierzyciela rozumieć należy wyłącznie całkowite uniemożliwienie zaspokojenia jego roszczenia, natomiast uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela oznacza zmniejszenie jego zaspokojenia, a więc uniemożliwienie zaspokojenia jego roszczenia w jakiejkolwiek części.
Podmiot przestępstwa
Przestępstwo to może popełnić zarówno dłużnik prowadzący działalność gospodarczą, jak i taki, który takowej działalności nie prowadzi. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2000 roku (sygn. akt V KKN 192/99) można przeczytać, że zakres odpowiedzialności może być jednak rozszerzony na osoby wymienione także w art. 308 k.k., tj. na takie, które prawnie lub faktycznie zajmowały się sprawami majątkowymi innego podmiotu i które mogą odpowiadać jak dłużnik.
Wymiar kary
Kodeks karny przewiduje, że osoba, która dopuszcza się przestępstwa udaremnienia egzekucji, podlega karze pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do 5 lat.
Podstawa prawna:
Art. 300 § 2, art. 308 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks karny.
Literatura:
A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, wyd. 2, Warszawa 2005.
