W związku z powyższym Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego. Zważywszy na to, że zabezpieczenie dla pokrzywdzonego jest nowatorskim środkiem w polskim prawie karnym procesowym, proponowana regulacja powinna zostać umieszczona w nowym rozdziale 32a „Zabezpieczenie roszczeń z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych". W nowym rozdziale zaproponowano, aby w przypadku, gdy zebrane w sprawie dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że dana osoba popełniła przestępstwo określone w art. 173 lub art. 177 Kodeksu karnego, sąd na wniosek prokuratora, pokrzywdzonego lub osoby dla niego najbliższej, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator na wniosek po krzywdzonego lub osoby dla niego najbliższej, może do czasu prawomocnego zakończenia postępowania nałożyć na zakład ubezpieczeń, a w przypadkach określonych w ustawie – na Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny lub Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zwane dalej „podmiotami zobowiązanymi do świadczenia odszkodowawczego”, obowiązek wypłaty świadczenia na rzecz pokrzywdzonego z tytułu zaliczki na poczet odszkodowania, w celu udzielenia niezbędnej pomocy. Zaliczka obejmuje wyłącznie szkody związane z ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu lub obrażeniami ciała określonymi w art. 157 § 1 Kodeksu karnego. Uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem do prokuratora lub sądu powinno być uwarunkowane koniecznością uprzedniego wystąpienia ze stosownym wnioskiem o wypłatę świadczeń odszkodowawczych do zakładu ubezpieczeń w trybie i terminie określonym w przepisach regulujących działalność ubezpieczeniową, chyba że stan zdrowia pokrzywdzonego uniemożliwia dokonywanie czynności prawnych. Uprawnienie wygasa, w sytuacji, gdy ubezpieczyciel wypłaci żądaną kwotę w terminie 30 dni od daty złożenia wniosku.
Zgodnie z przepisami projektu sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator odmówi przyjęcia wniosku, w sytuacji, gdy wniosek został wniesiony przez osobę nieuprawnioną lub bez uprzedniego wystąpienia do zakładu ubezpieczeń, chyba że stan zdrowia pokrzywdzonego uniemożliwił takie wystąpienie, a także jeżeli ubezpieczyciel wypłacił żądaną kwotę, roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia, to samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono. Na zarządzenie odmawiające przyjęcia wniosku przysługuje zażalenie. W postanowieniu określona zostanie wysokość i termin płatności zaliczki na poczet świadczeń odszkodowawczych, mając na uwadze okoliczności sprawy, a w szczególności szacunkową wysokość szkody, górną granicę odpowiedzialności podmiotu zobowiązanego do wypłaty odszkodowania wynikającą z umowy lub przepisów prawa, oraz potrzeby w zakresie niezbędnej pomocy pokrzywdzonemu. Prawomocne postanowienie o nałożeniu na podmiot zobowiązany do świadczenia odszkodowawczego obowiązku zaliczki na poczet odszkodowania stanowić będzie tytuł wykonawczy bez potrzeby zaopatrywania go w klauzulę wykonalności. Przed wydaniem postanowienia sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, wzywa niezwłocznie podmiot zobowiązany do świadczenia odszkodowawczego do przedstawienia niezwłocznie, w terminie nie dłuższym niż 14 dni, dokumentacji dotyczącej umowy oraz oszacowania wysokości szkody, ze wskazaniem sposobu jej wyliczenia. Niezłożenie dokumentacji w terminie nie wstrzyma wydania postanowienia. W razie potrzeby, przed wydaniem postanowienia, o ile nie pociąga to za sobą nadmiernych trudności, będzie można wysłuchać osobę, która złożyła wniosek, odnośnie okoliczności wpływających na zakres obowiązku nakładanego na pod miot zobowiązany do świadczenia odszkodowawczego.
Obowiązek wypłaty zaliczki będzie należało uchylić lub zmienić, w sytuacji, gdy w toku postępowania powstaną lub ujawnią się okoliczności uzasadniające jego uchylenie lub zmianę. Na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przysługuje zażalenie również osobie, która złożyła wniosek, przy czym zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd rejonowy. Świadczenia odszkodowawcze wypłacone uprawnionemu na podstawie postanowienia podlegają zaliczeniu na poczet należnego odszkodowania. Podmiotowi zobowiązanemu do świadczenia odszkodowawczego przysługuje roszczenie o zwrot spełnionych lub wyegzekwowanych świadczeń, w wypadku braku podstaw do ich wypłaty w całości lub w części. Roszczenie uprawnionego przeciwko podmiotowi zobowiązanemu do świadczenia odszkodowawczego o zapłatę kwot przenoszących wartość wypłaconych świadczeń oraz roszczenie podmiotu zobowiązanego do świadczenia przeciwko pokrzywdzonemu mogą być dochodzone wyłącznie w postępowaniu cywilnym.
Zaproponowane rozwiązanie – z uwzględnieniem wskazania przez prokuratora lub sąd, w postanowieniu zawierającym obowiązek wypłaty z tytułu zaliczki na poczet odszkodowania, wysokości i terminu płatności świadczenia, z uwzględnieniem szacunkowej wysokości szkody i górnej granicy odpowiedzialności podmiotu zobowiązanego do świadczenia, mając na uwadze potrzeby w zakresie niezbędnej pomocy pokrzywdzonemu i jednocześnie stanowi gwarancję skuteczności postępowania. Kwestii wykonalności prawomocnego postanowienia o zabezpieczeniu z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej będzie dotyczył przepis, zgodnie z którym prawomocne postanowienie o nałożeniu na podmiot zobowiązany do świadczenia obowiązku jest tytułem wykonawczym bez potrzeby opatrywania go klauzulą wykonalności.
Podmiotowi zobowiązanemu do świadczenia, będzie przysługiwało roszczenie o zwrot spełnionych lub wyegzekwowanych świadczeń przenoszących wartość należnego odszkodowania, co nie wyłącza możliwości dochodzenia naprawienia szkody poniesionej wskutek wydania lub wykonania postanowienia. Oczywiście wszystkie roszczenia pomiędzy pokrzywdzonym, a podmiotem zobowiązanym do świadczenia będą mogły być dochodzone także wyłącznie na drodze postępowania cywilnego.
