Art. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece wskazuje, że księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości. Księgi wieczyste zakłada i prowadzi się dla nieruchomości, które nie mają ksiąg wieczystych albo których księgi wieczyste zaginęły lub uległy zniszczeniu. Księgi wieczyste mogą być także prowadzone w celu ustalenia stanu prawnego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Pamiętajmy, że na gruncie wieczystoksięgowym nieruchomość identyfikowana jest z księgą wieczystą i w rezultacie o tym czy mamy do czynienia z jedną czy z wieloma nieruchomościami decyduje liczba ksiąg wieczystych dla niej urządzonych.
Założenie księgi wieczystej nie jest skomplikowaną i drogą czynnością, a rozpoczyna się od złożenia wniosku we właściwym sądzie rejonowym, w którym funkcjonuje wydział ksiąg wieczystych. Wnioski dostępne są nie tylko w siedzibach tych sądów, ale także na ich stronach internetowych. Pamiętajmy przy tym, że dla każdej nieruchomości prowadzi się odrębną księgę wieczystą, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Dotyczy to także nieruchomości lokalowych oraz nieruchomości, w których nieruchomości lokalowe zostały wyodrębnione. W księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości, w której własność lokali została wyodrębniona, ujawnia się sposób zarządu tą nieruchomością określony w umowie, a w razie nieujawnienia domniemywa się sposób zarządu wynikający z ustawy. Złożenie samego wniosku w przedmiocie założenia księgi wieczystej nie jest jednak wystarczające, konieczne jest także dołączenie do niego wszelkich dokumentów potwierdzających nasze prawo do nieruchomości – najlepiej w oryginałach lub poświadczonych notarialnie kopiach – w praktyce będą to najczęściej umowa kupna nieruchomości, darowizny, prawomocne stwierdzenie nabycia spadku.
Uprawnionymi do złożenia wniosku w przedmiocie założenia księgi wieczystej są:
- właściciel nieruchomości,
- osoba, której przysługuje ograniczone prawo rzeczowe do określonej nieruchomości,
- wierzyciel, jeżeli przysługuje mu prawo, które ma być wpisane do księgi wieczystej,
- właściwa państwowa jednostka organizacyjna lub osoba, której oddano nieruchomość w użytkowanie wieczyste (dotyczy nieruchomości państwowych).
Sam wniosek musi spełnić także pewne wymagania formalne, w jego treści musi bowiem znajdować się:
- oznaczenie nieruchomości, miejsce jej położenia, obszar oraz sposób korzystania z nieruchomości,
- lista wszystkich uprawnionych, na których rzecz własność ma być wpisana oraz wskazanie ich adresów,
- powołanie tytułu własności nieruchomości,
- wyszczególnienie obciążających nieruchomość praw rzeczowych lub ograniczeń w jej rozporządzaniu albo oświadczenie wnioskodawcy, że nie wie o istnieniu takich praw lub ograniczeń.
Zgodnie z treścią art. 25[1] omawianej ustawy, księgi wieczyste mogą być zakładane i prowadzone także w systemie informatycznym. Nie ma to jednak wpływu na procedurę zakładania nowej księgi.
Po złożeniu właściwie wypełnionego wniosku i przedłożeniu wymaganych dokumentów, sąd rejestrowy przystąpi do postępowania dowodowego. W tym celu za zawiadomi on wszystkich zainteresowanych, a także właściwy organ prowadzący ewidencję gruntów i budynków. Do zawiadomienia dołączony jest odpis postanowienia o założeniu księgi wieczystej. Sąd także zawiadamia właściwą spółdzielnię mieszkaniową o założeniu księgi wieczystej dla ograniczonego prawa rzeczowego oraz o wpisie hipoteki do tej księgi. Jeżeli nikt nie zgłosi sprzeciwu co do wniosku o założenie księgi wieczystej, a cała reszta wymaganej dokumentacji będzie prawidłowa, to księga wieczysta zostanie założona bez problemu.
Procedura zakładania księgi nie należy do zbyt drogich. Wniosek o założenie księgi kosztuje 60 zł i pobierany jest niezależnie od wpisu od wniosku o wpis własności lub innego prawa. Inaczej mówiąc, gdy składamy do sądu wniosek o założenie księgi wieczystej oraz o wpis własności nieruchomości (prawa użytkowania wieczystego) będziemy musieli ponieść:
- koszt stały w wysokości 60 zł pobierany w celu pokrycia kosztów druku księgi wieczystej oraz koszt teczki akt,
- koszt z tytułu wniosku o wpis prawa własności nieruchomości wynoszący 200 zł.
Dla przykładu opłata od wniosku o wpis własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego nabytego w wyniku podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami będzie już mniejsza, ponieważ wyniesie150 zł.
