Kto może założyć związek zawodowy?
Warto wiedzieć, że prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych mają pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy, członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, jeżeli nie są pracodawcami. Związku nie mogą założyć, choć mogą do nich wstępować, osoby wykonujące pracę nakładczą, emeryci i renciści oraz osoby bezrobotne. Co istotne, bezrobotni mogą wstąpić do istniejącego związku zawodowego jedynie wtedy, gdy przewiduje to jego statut. Prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych w zakładach pracy przysługuje również osobom skierowanym do tych zakładów w celu odbycia służby zastępczej. Na mocy odrębnych ustaw, pewne ograniczenia w możliwości tworzenia związków zawodowych mają osoby zatrudnione w Policji, Straży Granicznej, Służbie Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej i Najwyższej Izbie Kontroli.
Kiedy związek zawodowy ma uprawnienia zakładowej organizacji związkowej?
Należy pamiętać, że nie każdy związek zawodowy ma uprawnienia zakładowej organizacji związkowej. Zakładowa organizacja związkowa może bowiem zajmować stanowisko w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie unormowanym w przepisach prawa pracy, zajmować stanowisko wobec pracodawcy i organu samorządu załogi w sprawach dotyczących zbiorowych interesów i praw pracowników, sprawować kontrolę nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy, a w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, kierować działalnością społecznej inspekcji pracy i współdziałanie z państwową inspekcją pracy oraz zajmować się warunkami życia emerytów i rencistów. Takie uprawnienia przysługują jednak tylko członkom organizacji zrzeszającej co najmniej 10 pracowników lub osób wykonujących pracę nakładczą.
Utworzenie związku zawodowego
Związek zawodowy powstaje z mocy uchwały o jego utworzeniu podjętej przez co najmniej 10 osób uprawnionych do tworzenia związków zawodowych. Pracownicy, którzy podjęli uchwałę o utworzeniu związku zawodowego, uchwalają statut i wybierają komitet założycielski w liczbie od 3 do 7 osób. Statut związku zawodowego powinien określać:
– nazwę związku,
– siedzibę związku,
– terytorialny i podmiotowy zakres działania,
– cele i zadania związku oraz sposoby i formy ich realizacji,
– zasady nabywania i utraty członkostwa,
– prawa i obowiązki członków,
– strukturę organizacyjną związku ze wskazaniem, które z jednostek organizacyjnych związku mają osobowość prawną,
– sposób reprezentowania związku oraz osoby upoważnione do zaciągania zobowiązań majątkowych w imieniu związku,
– organy związku, tryb ich wyboru i odwołania, zakres ich kompetencji oraz okres kadencji,
– źródła finansowania działalności związku oraz sposób ustanawiania składek członkowskich,
– zasady uchwalania i zmian statutu,
– sposób rozwiązania związku i likwidacji jego majątku.
Związek zawodowy podlega obowiązkowi rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Co ważne, komitet założycielski musi złożyć wniosek o rejestrację w terminie 30 dni od dnia założenia związku. W przeciwnym wypadku uchwała o utworzeniu związku traci moc. Sprawy dotyczące rejestracji związków zawodowych są rozpatrywane w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym. Sąd, co do zasady, rozpatruje wnioski o rejestrację związku w terminie 14 dni od dnia ich złożenia. Z dniem zarejestrowania związek zawodowy uzyskuje osobowość prawną i może działać w pełni legalnie. Tak więc dopiero po zarejestrowaniu związku może on zaciągać zobowiązania, czyli np. zawierać umowy z podmiotami gospodarczymi. Pracownicy nie muszą informować pracodawcy o zamiarze utworzenia związku. Wprawdzie konstytucja gwarantuje wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, lecz pracodawcy są niechętni powstawaniu organizacji pracowniczych w swoich firmach i potrafią nawet wyrzucić inicjatorów z pracy. Jest to natomiast już konieczne po zarejestrowaniu związku w KRS.
