Najczęściej spotykaną formą weksla jest weksel własny. To papier wartościowy wystawiany na zlecenie wierzyciela. Osoba, która podpisała weksel jest zobowiązana do bezwarunkowej zapłaty kwoty oznaczonej na wekslu we wskazanym tam terminie i miejscu.
Niezależny weksel
Na pierwszy rzut oka może wydawać się, że zobowiązanie wynikające z weksla niczym nie różni się od zobowiązania wynikającego z tytułu kredytu czy pożyczki, które dany weksel zabezpiecza. Po co więc instytucji finansowej takie zabezpieczenie?Wbrew pozorom dług wekslowy jest dla nas dużo groźniejszy niż dług wynikający z innej podstawy prawnej. Zobowiązanie wekslowe, co do zasady jest abstrakcyjne. Oznacza to, że jest niezależne od czynności prawnej, która stanowiła podstawę dla wystawienia weksla. Jeżeli więc okaże się, że umowa kredytu lub pożyczki z jakiś przyczyn jest nieważna, nie oznacza to jeszcze, że nieważne musi być również zobowiązanie wekslowe.
Przykład: Spółka A zaciąga w banku kredyt. Załóżmy, że do reprezentowania spółki wymagane jest łączne działanie dwóch członków zarządu. W banku pojawia się jednak tylko prezes zarządu, który informuje, że jest uprawniony do samodzielnego reprezentowania spółki. Dochodzi do podpisania umowy kredytowej oraz weksla. W takiej sytuacji umowa kredytowa będzie nieważna z uwagi na brak właściwej reprezentacji spółki. Nieważność nie dotyczy natomiast weksla, jeżeli tylko spełnione zostały wszystkie warunki formalne jego wystawienia. Warto przy tym wspomnieć, że zobowiązanie wekslowe zaciągnie w takich okolicznościach sam prezes jako osoba fizyczna, a nie spółka. Sam fakt wystawienia weksla nie zmienia bowiem wadliwości w reprezentacji spółki.
Weksel można sprzedać
Weksel, jak większość papierów wartościowych, jest doskonale przystosowany do obrotu. Jeżeli dłużnik wekslowy będzie zwlekał z zapłatą, posiadacz weksla może go sprzedać innemu podmiotowi. Najczęściej będzie to firma windykacyjna lub kancelaria prawna wyspecjalizowana w sądowym dochodzeniu roszczeń. Sprzedaż długu jest dla instytucji finansowej szybką i łatwą formą odzyskania swojej wierzytelności.
Weksel pomaga dochodzić roszczeń w sądzie
Jeżeli posiadacz weksla zdecyduje się natomiast na sądowe dochodzenie roszczeń, to może on liczyć na przywileje wynikające z postępowania nakazowego. Jest to prostsza i tańsza niż tradycyjny proces formą uzyskania tytułu wykonawczego. W przeciwieństwie do spraw, których przedmiotem są wierzytelności wynikające z tytułu kredytu lub pożyczki, przy zobowiązaniu wekslowym nie ma konieczności wykazywania źródła roszczenia oraz jego wysokości. Do uzyskania nakazu zapłaty wystarczy załączenie do pozwu samego weksla. Opłata od pozwu w postępowaniu nakazowym wynosi 25% normalnej opłaty. Pozostałe 75% musi zapłacić pozwany, jeżeli zamierza wnieść zarzuty od nakazu zapłaty. Przy większych zobowiązaniach opłata od zarzutów może wynieść nawet do siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych, co często samo w sobie skutecznie zniechęca do zaskarżenia nakazu zapłaty.
Wydany na podstawie weksla nakaz zapłaty jest tytułem zabezpieczenia oraz staje się natychmiast wykonalny po upływie wskazanego przez sąd terminu zaspokojenia roszczenia. Daje to możliwość zajęcia majątku dłużnika jeszcze przed formalnym uprawomocnieniem się tytułu wykonawczego. To niewątpliwa korzyść dla wierzyciela.
Po spłacie zobowiązania zawsze żądaj zwrotu weksla
Weksel to bardzo silne zabezpieczenie. Osoba podpisująca taki dokument powinna zachować więc szczególną ostrożność. Warto sprawdzić, czy wszystkie informacje zapisane na wekslu zgadzają się z ustaleniami umowy kredytowej. Po spłacie zobowiązania zabezpieczonego wekslem powinniśmy bezwzględnie żądać zwrotu dokumentu weksla. Z uwagi na abstrakcyjność zobowiązania wekslowego oraz ułatwienia w dochodzeniu roszczeń wekslowych teoretycznie możliwe jest uzyskanie tytułu wykonawczego oraz wszczęcie egzekucji przeciwko wystawcy weksla. I to nawet mimo spłaty zobowiązania, które weksel zabezpieczał. Warto o tym wiedzieć i zawsze pamiętać. Dlatego tak ważne jest, aby podpisany przez nas weksel nie trafił w niepowołane ręce.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (tekst jednolity; Dz.U. z 1936 r. Nr 37, poz. 282, z 2006 r. Nr 73, poz. 501.)
Radosław Kapułka,
aplikant radcowski w Kancelarii Prawnej RAVEN (Grupa KRUK)
