Katastrofa
Katastrofa w ruchu drogowym stanowi wydarzenie, które zakłóca, w sposób nagły i groźny ruch lądowy oraz sprowadza konkretne, rozległe i dotkliwe skutki obejmujące większą liczbę ludzi lub mienie w znacznych rozmiarach. Pojęcie katastrofy odnieść można również do zdarzeń występujących w ruchu wodnym, powietrznym oraz kolejowym (por. A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2007, wyd. 8, s. 467).
Literalna interpretacja przepisu art. 173 § 1 k.k. wskazuje na powstanie potężnych skutków zdarzenia zwanego katastrofą, polegających na zagrożeniu życia lub zdrowia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach. Przepis odnosi się do uczestników ruchu lądowego, wodnego oraz powietrznego. Jeżeli więc sternik czy starszy sternik motorowodny, prowadząc statek, powoduje wskutek naruszenia zasad bezpieczeństwa zagrożenie życia lub zdrowia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach, podlega odpowiedzialności karnej.
Kodeks karny stanowi, że sprawca katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat (zob. art. 173 § 1 k.k.). Surowsza odpowiedzialność obowiązuje, gdy następstwem katastrofy jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób. W takim przypadku zgodnie z kodeksem sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 2 do 12 lat (zob. art. 173 § 3 k.k.).
Inaczej kształtuje się odpowiedzialność w przypadku nieumyślności. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat (art. 173 § 2 k.k.). Jeżeli jednak następstwem nieumyślnego spowodowania katastrofy jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat (zob. art. 173 § 4 k.k.).
Ustawa penalizuje formę stadialną przygotowania do popełnienia przestępstwa katastrofy. W myśl art. 175 k.k. ten, kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w art. 173 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Wśród przykładów katastrofy w ruchu lądowym jest potrącenie przez kierującego pojazdem ciężarowym kolumny pieszych, w wyniku czego śmierć poniosło piętnaście osób.
Wypadek
Wypadek w komunikacji nie jest zdarzeniem o cechach powszechnego niebezpieczeństwa, gdyż ma on ograniczony zasięg. Skutki zdarzenia dotykają indywidualnie oznaczone osoby lub przedmioty majątkowe (por. A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2007, wyd. 8, s. 469).
Przepis art. 177 § 1 k.k. wiąże odpowiedzialność sprawcy z wystąpieniem skutku w postaci powstania u innej osoby obrażeń ciała polegających na naruszeniu czynności narządu lub rozstroju zdrowia, o których mowa w art. 157 § 1 k.k. Brzmienie art. 177 § 1 k.k in principio wskazuje na umyślne oraz nieumyślne naruszenie przez sprawcę zasad bezpieczeństwa w ruchu, skutkiem czego dochodzi do nieumyślnego (wyłącznie) spowodowania obrażeń ciała. Finalny skutek zachowania sprawcy nie może więc być objęty umyślnością.
Podmiotem omawianego występku może być uczestnik ruchu, a więc osoba, która podlega obowiązkowi przestrzegania zasad bezpieczeństwa w ruchu. Wśród uczestników ruchu można wymienić kierującego pojazdem mechanicznym, pieszego, rowerzystę lub woźnicę (por. A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2007, wyd. 8, s. 470).
Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat (art. 177 § 2 k.k.) Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie przestępstwa następuje na jej wniosek (por. art. 177 § 3 k.k.).
Praktycznym przykładem wypadku komunikacyjnego jest zderzenie dwóch pojazdów, skutkiem czego jeden z pasażerów doznał obrażenia polegającego na złamaniu kończyny. O wypadku będzie mowa również w razie potrącenia osoby na przejściu dla pieszych, w wyniku którego osoba ta doznała złamania miednicy.
Nadzwyczajne obostrzenie kary
Zaostrzenie odpowiedzialności karnej występuje w przypadku, gdy przestępstwo katastrofy lub wypadku komunikacyjnego popełnione zostało przez osobę będącą w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Prawo karne w taki sam sposób traktuje też przypadki, gdy sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia. Sąd orzeka wówczas karę pozbawienia wolności,ale górna i dolna granica ustawowego zagrożenia zostaje zwiększona o połowę (zob. art. 178 § 1 k.k.). Artykuł 178 § 1 k.k. nie wskazuje znamion typów kwalifikowanych przestępstw wymienionych w tym przepisie, lecz przewiduje nadzwyczajne obostrzenie kar wobec sprawców tych przestępstw (uzasadnienie postanowienia SN z 28 czerwca 2006 r., sygn. akt II KK 285/05).
Podstawa prawna:
Art. 157 § 1, 173, 177, 178 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz..U. z 1997 r., nr 88, poz. 553 ze zm.).
