Art. 1161 § 2 kodeksu postępowania cywilnego określa zakaz postanowień zapisu na sąd polubowny, jeżeli narusza on zasadę równości stron. Ustawodawca wymienia przykładowo zapis uprawniający jedną stronę do wytoczenia powództwa przed sądem polubownym przewidzianym w zapisie albo przed sądem.
Forma zapisu na sąd polubowny
Istnieje wymóg sporządzenia zapisu na sąd polubowny w formie pisemnej. Możliwe jest również zawarcie zapisu przez wymianę pism lub oświadczeń złożonych za pomocą środków porozumiewania się na odległość, które pozwalają utrwalić ich treść. Występuje także możliwość powołania się na przez strony w pisemnej umowie na dokument zawierający poddanie sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego, jednak pod warunkiem, że powołanie było tego rodzaju, że czyni zapis częścią umowy. W doktrynie prawniczej większość autorów uważa, że w razie niezachowania wymagań co do formy zapis na sąd polubowny jest nieważny.
Kodeks postępowania cywilnego wymienia jeszcze jedną formę powstania zapisu na sąd polubowny. Może być on bowiem dokonany przez zamieszczenie go w umowie lub statucie spółki prawa handlowego (a więc spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej), a także w statucie spółdzielni lub stowarzyszenia.
Zarzut zapisu na sąd polubowny
Sąd państwowy, przed którym zostało wytoczone powództwo w sprawie, w której został ustanowiony zapis na sąd polubowny odrzuca pozew lub wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, jednak nie z urzędu, ponieważ sam nie bada istnienia zapisu, ale gdy pozwany lub uczestnik postępowania nieprocesowego podniósł zarzut zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Sąd polubowny może rozpoznać sprawę mimo, że sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się przed sądem powszechnym.
Zabezpieczenie roszczeń
Roszczenia dochodzone przed sądem polubownym mogą być zabezpieczane na dwa sposoby. Możliwe jest zabezpieczenie roszczenia przez sąd polubowny na wniosek strony lub zabezpieczenie tego roszczenia przez sąd państwowy.
Zawarcie zapisu polubownego przez pełnomocnika
Jest dopuszczalne zawarcie zapisu na sąd polubowny przez pełnomocnika. Pełnomocnictwo ogólne nie wystarcza do jego sporządzenia jak stanowi orzecznictwo Sądu Najwyższego, jednak doktryna przemawia za poglądem, który uważa pełnomocnictwo ogólne za wystarczające.
Utrata mocy zapisu na sąd polubowny
Utrata mocy zapisu na sąd polubowny może wystąpić w dwojakich sytuacjach. Pierwsza dotyczy przypadku, kiedy arbiter bądź arbiter przewodniczący odmawia pełnienia tej funkcji lub gdy pełnienie przez nią tej funkcji jest niemożliwe. Druga to nie przyjęcie przez sąd polubowny wskazany w zapisie sprawy do rozpoznania, bądź niemożliwość rozpoznania sprawy wynikająca z innych przyczyn.
Źródło:
– ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.),
– „Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. V” pod red. Andrzeja Jakubeckiego.
