Spis treści
Niekonstytucyjność przepisów dotyczących zaprzeczenia ojcostwa
Ustawa z dnia 16 października 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 maja 2018 r. (sygn. akt SK 18/17), w którym stwierdzono, że art. 70 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy w zakresie, w jakim określa termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa męża matki niezależnie od daty powzięcia wiadomości przez pełnoletnie dziecko o tym, że nie pochodzi od męża matki, jest niezgodny z art. 30 w związku z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Zmiana terminu do wniesienia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa
W następstwie wykonania powyższego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, ustawa nowelizująca wprowadziła w ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2017 r. poz. 682, ze zm.) zmianę dotychczasowego terminu zawitego określonego w art. 70 § 1 Kodeksu rodzinnego, który otrzymał brzmienie: „Dziecko po osiągnięciu pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności”.
Zmiana sposobu liczenia terminu nastąpiła również w art. 6114 § 1 Kodeksu rodzinnego, który otrzymał brzmienie: „Dziecko po osiągnięciu pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od kobiety wpisanej w akcie urodzenia jako jego matka. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności”, oraz w art. 81 § 2 Kodeksu rodzinnego, który otrzymał brzmienie: „Z żądaniem tym [tzn. powództwem o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa przez mężczyznę, który nie jest ojcem dziecka] dziecko może wystąpić po osiągnięciu pełnoletności w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od mężczyzny, który uznał ojcostwo. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności”.
Termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa
Ustawa nowelizująca wprowadziła w art. 6113 Kodeksu rodzinnego jednolity roczny termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa: przez matkę albo kobietę wpisaną w akcie urodzenia dziecka jako jego matka; termin biegnie od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka” (§ 1) oraz przez mężczyznę, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka; termin biegnie od dnia, w którym mężczyzna dowiedział się, że kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka nie jest matką dziecka; powództwo można wytoczyć nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności” (§ 2).
Jednolity termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa
Ustawa nowelizująca wprowadziła jednolity roczny termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa:
- przez męża matki; termin biegnie od dnia, w którym mąż matki dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi; powództwo można wytoczyć nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności” (art. 63 Kodeksu rodzinnego);
- przez przedstawiciela ustawowego męża matki, jeżeli mąż matki został całkowicie ubezwłasnowolniony z powodu choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadł w trakcie biegu terminu do wytoczenia powództwa; termin biegnie od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego, a jeżeli – po upływie tego terminu – przedstawiciel dowiedział się, że dziecko nie pochodzi od męża matki, termin biegnie od dnia, w którym dowiedział się o tej okoliczności (art. 64 § 1 Kodeksu rodzinnego);
- przez męża matki całkowicie ubezwłasnowolnionego – po uchyleniu ubezwłasnowolnienia, jeżeli przedstawiciel ustawowy nie wytoczył powództwa; termin biegnie od dnia uchylenia ubezwłasnowolnienia, a jeżeli – po upływie tego terminu – mąż matki dowiedział się, że dziecko nie pochodzi od niego, termin biegnie od dnia, w którym dowiedział się o tej okoliczności (art. 64 § 2 Kodeksu rodzinnego);
- przez męża matki, jeżeli zapadł na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa i mimo istnienia podstaw do ubezwłasnowolnienia całkowitego nie został ubezwłasnowolniony; termin biegnie od dnia ustania choroby lub zaburzeń (art. 65 Kodeksu rodzinnego);
- przez matkę; termin biegnie od dnia, w którym matka dowiedziała się, że dziecko nie pochodzi od jej męża; powództwo można wytoczyć nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności (art. 69 § 1 Kodeksu rodzinnego).
Uznanie ojcostwa
Ustawa nowelizująca wprowadziła również ten sam termin w odniesieniu do uznania ojcostwa, stanowiąc, że jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, uznanie ojcostwa może nastąpić w ciągu roku od dnia, w którym mężczyzna składający oświadczenie o uznaniu dowiedział się o śmierci dziecka, nie później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność (art. 76 § 2 Kodeksu rodzinnego), a także w przypadku bezskuteczności uznania ojcostwa, stanowiąc, że mężczyzna, który uznał ojcostwo, może wytoczyć powództwo o ustalenie bezskuteczności uznania w terminie roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi (art. 78 § 1 Kodeksu rodzinnego).
Wejście w życie nowych przepisów
Ustawa wejdzie w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 2-4, które wchodzą w życie z dniem 7 listopada 2019 r.
Podstawa prawna:
Art. 61(130, art. 61 (14), art. 54, art. 65, art. 69, art. 70, art. 76, art. 78 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 682, ze zm.)
