Według wnioskodawcy art. 3 ust. 1 – 6 ustawy o emeryturach pomostowych w rzeczywistości wprowadza w dużej mierze redukcję rodzajów prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze, co powoduje znaczne zmniejszenie liczby osób uprawnionych do emerytury pomostowej z dniem 1 stycznia 2009 r. Oznacza to, że w stosunku do dużej części osób, które pracują od wielu lat w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze została naruszona konstytucja. Osoby te podejmując zatrudnienie miały świadomość, iż wykonywanie tego rodzaju pracy zapewni im – z uwagi na jej szczególną uciążliwość lub szczególny charakter – określone świadczenie. Tymczasem regulacja ustawy o emeryturach pomostowych poprzez określenie w art. 3 i Załącznikach nr 1 i 2 do ustawy, definicji rodzajów prac w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze oraz wykazów takich prac, powoduje utratę przez osoby nie objęte tymi definicjami i wykazami prawa do emerytury pomostowej. Stanowi to zróżnicowanie sytuacji osób wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, co narusza konstytucyjne zasady: zaufania obywateli do państwa i stanowionego prawa, ochrony praw nabytych, oraz równości obywateli wobec prawa.
Artykuł 4 tej ustawy określa przesłanki nabycia prawa do emerytury pomostowej. Zgodnie z jego brzmieniem przesłanki te powinny być spełnione łącznie. Jedną z nich jest wymóg, aby osoba uprawniona do emerytury pomostowej wykonywała przed dniem 1 stycznia 1999 r. prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Osoby, które spełnią stawiane warunki, ale pracę w szczególnych warunkach rozpoczęły po 31 grudnia 1999 r. nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Takie zróżnicowanie sytuacji tych osób, zdaniem wnioskodawcy, jest niczym nieuzasadnione i stoi w sprzeczności z zasadami ochrony praw nabytych oraz równości obywateli wobec prawa. Art. 57 ustawy o emeryturach pomostowych, według wnioskodawcy, jest niezgodny z konstytucją. Wprowadzenie w życie powyższej ustawy nastąpiło w bardzo krótkim czasie. Ustawa została ponownie uchwalona przez Sejm 19 grudnia 2008 r., ogłoszona 31.12.2008 r., a weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 r. Tak krótka vacatio legis narusza zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego prawa, a także stanowi naruszenie zasad prawidłowej legislacji. Osoby ubezpieczone powinny wiedzieć z wyprzedzeniem o nowych warunkach przechodzenia na emeryturę. Mimo że prace nad ustawą trwały już kolejny rok do końca nie było wiadomo, czy ustawa wejdzie w życie i w jakiej postaci. Wprowadzenie więc tych istotnych zmian w takim trybie narusza zasady demokratycznego państwa prawnego.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
- art. 3 ust. 1-3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (dalej: u.e.p.) oraz załączniki nr 1 i 2 do tej ustawy, w zakresie w jakim pomijają jako przesłankę uzyskania emerytury pomostowej prace wykonywane w warunkach występowania hałasu, prace poza pomieszczeniami zamkniętymi, prace zmianowe nocne, prace w ekspozycji na wibracje miejscową i ogólną, prace w pyle zwłókniającym, prace w szkodliwych czynnikach chemicznych, prace w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące oraz w narażeniu na działanie pól elektromagnetycznych, a także prace kierowców samochodów ciężarowych, prace nauczycieli i wychowawców bezpośrednio związanych z wychowaniem i kształceniem dzieci i młodzieży, prace nauczycieli i wychowawców szkolnictwa specjalnego, prace pracowników ochrony zdrowia są zgodne z art. 2 konstytucji i wyrażonymi w nim zasadą zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz z zasadą ochrony praw nabytych.
- Art. 3 ust. 1-2 ustawy powołanej w punkcie 1 oraz załącznik nr 1 do tej ustawy, w zakresie w jakim w wykazie prac w szczególnych warunkach pomijają prace w ekspozycji na wibracje miejscową i ogólną, prace w pyle zwłókniającym, prace w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące oraz w narażeniu na działanie pól elektromagnetycznych są zgodne z art. 32 ust. 1 konstytucji
- Załącznik nr 2 do ustawy powołanej w punkcie 1 w związku z art. 3 ust. 3 tej ustawy, w zakresie, w jakim pomija w wykazie prac o szczególnym charakterze prace pracowników ochrony zdrowia jest zgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji.
- Art. 3 ust. 3 ustawy powołanej w punkcie 1 oraz załącznik nr 2 do tej ustawy są zgodne z art. 2 konstytucji i wynikającą z niego zasadą określoności prawa.
- Art. 57 ustawy powołanej w punkcie 1, w części obejmującej zwrot "z dniem 1 stycznia 2009 r.", jest zgodny z art. 2 konstytucji.
W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.
Trybunał stwierdził, że pominięcie w zakwestionowanej ustawie rodzajów prac wskazanych we wniosku nie narusza zasady ochrony praw nabytych. O naruszeniu tej zasady można mówić jedynie w przypadku zniesienia lub ograniczenia prawa podmiotowego lub maksymalnie ukształtowanej ekspektatywy tego prawa. Z kolei do dnia wejścia w życie zaskarżonej ustawy, czyli do 1 stycznia 2009 r. nie było ani możliwości efektywnego nabycia prawa do emerytury pomostowej, ani też ustalonych warunków nabywania tego prawa. Wobec tego przed 1 stycznia 2009 r. nie mogły powstać maksymalnie ukształtowane ekspektatywy tego prawa, które podlegałyby ochronie konstytucyjnej.
Trybunał nie stwierdził także naruszenia ogólniejszej zasady, tj. zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa. W opinii Trybunału, od początku prac nad ustawą o emeryturach pomostowych podkreślano konieczność weryfikacji liczby osób uprawnionych do wcześniejszej emerytury. Dlatego też osoby, które podjęły prace, uznawane przez dotychczasowe przepisy za prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie mogły oczekiwać, po wejściu w życie ustawy o FUS, że tego typu zatrudnienie gwarantuje im emeryturę pomostową. Prawo do emerytury pomostowej jest szczególnym uprawnieniem, a osoby pozbawione tego prawa w dalszym ciągu, po spełnieniu odpowiednich przesłanek, mają prawo do emerytury "zwykłej".
Jeżeli chodzi o zarzut naruszenia zasady równości poprzez pominięcie prac wykonywanych w ekspozycji na wibracje miejscową i ogólną, prac w pyle zwłókniającym, prac w warunkach narażenia na promieniowanie jonizujące albo w narażeniu na działanie pól elektromagnetycznych oraz prac pracowników ochrony zdrowia to należy zauważyć, że w pewnym zakresie jest on oczywiście bezzasadny. Choć rzeczywiście ustawa o emeryturach pomostowych nie traktuje tych rodzajów prac jako samoistnych przesłanek nabycia uprawnień do świadczenia, to jednak w wielu wypadkach są one uwzględnione w tym akcie prawnym – jednak pod warunkiem współwystępowania z innymi czynnikami. Do emerytury pomostowej uprawniają np. prace na statkach żeglugi morskiej czy prace personelu pokładowego na statkach powietrznych, czyli prace w narażeniu na wibrację ogólną. Analogicznie wygląda sytuacja prac w ekspozycji na wibrację miejscową, do których bez wątpienia zaliczyć można np. prace bezpośrednio przy zrywce lub ręcznej ścince drzew przenośną pilarką z piłą łańcuchową, czy też prace przy kuciu ręcznym w kuźniach przemysłowych oraz obsłudze młotów mechanicznych.
Ponadto, w przeciwieństwie do poprzednich rozwiązań, kryterium przyznania emerytury pomostowej są wskazania medyczne, a nie względy polityczne czy ekonomiczne. W związku z tym uprawnionymi do emerytury pomostowej są osoby wykonujące konkretne prace, a nie całe grupy branżowe. Dlatego też w wykazie prac o szczególnym charakterze znalazły się najbardziej obciążające formy pracy personelu medycznego, tj. ratowników medycznych, personelu medycznego oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień, czy personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru. W wykazie prac w szczególnych warunkach nie znalazły się także prace, w wypadku których istnieje możliwość skutecznego zapobiegania trwałemu uszkodzeniu zdrowia pracownika. Dotyczy to np. takich prac w warunkach szkodliwych, gdzie prawo określa najwyższe dopuszczalne stężenia czynników szkodliwych. Chodzi o takie oddziaływanie na pracownika, które w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez okres aktywności zawodowej nie powinny spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń, np. pracy w czynnikach pyłowych czy pracy ze źródłami promieniowania jonizującego albo w narażeniu na działanie pól elektromagnetycznych.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia zasady określoności przepisów prawa poprzez posłużenie się przez ustawodawcę w art. 3 ust. 3 u.e.p. oraz załączniku nr 2 do tej ustawy pojęciami nieistniejącymi w powszechnie obowiązującym prawie takimi jak: bezpieczeństwo publiczne, transport publiczny i ostry dyżur Trybunał stwierdził, że na podstawie obowiązujących przepisów, orzecznictwa, a także kontekstu w jakim zostały one użyte w ustawie o emeryturach pomostowych można określić ich znaczenie.
Ustosunkowując się do zarzutu zbyt krótkiej vacatio legis Trybunał uwypuklił, że za wejściem w życie ustawy o emeryturach pomostowych z dniem 1 stycznia 2009 r. przemawiał ważny interes społeczny. Zgodnie z art. 46 ustawy o świadczeniach z FUS prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym przysługiwało jedynie pracownikom wykonującym prace szczególne, którzy spełnili warunki ustawowe nabycia tego prawa do 31 grudnia 2008 r. W związku z powyższym, gdyby ustawa nie weszła w życie 1 stycznia 2009 r. żaden pracownik wykonujący prace szczególne nie mógłby nabyć z tego tytułu prawa do "wcześniejszej" emerytury.
