Zgodnie z treścią art. 1 powyższego aktu prawnego, obywatele polscy realizują prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami Konstytucji oraz porządkiem prawnym określonym w ustawach. Prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach może podlegać ograniczeniom przewidzianym jedynie przez ustawy, niezbędnym do zapewnienia interesów bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego oraz ochrony zdrowia lub moralności publicznej albo ochrony praw i wolności innych osób. Pamiętajmy, że stowarzyszenia mają prawo wypowiadania się w sprawach publicznych.
Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych, samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności. Stowarzyszenie opiera swoją działalność na pracy społecznej członków – do prowadzenia swych spraw może jednak zatrudniać pracowników.
Prawo tworzenia stowarzyszeń przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych i niepozbawionym praw publicznych. Małoletni w wieku od 16 do 18 lat, którzy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mogą należeć do stowarzyszeń i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego, z tym że w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych. Małoletni poniżej 16 lat mogą, za zgodą przedstawicieli ustawowych, należeć do stowarzyszeń według zasad określonych w ich statutach, bez prawa udziału w głosowaniu na walnych zebraniach członków oraz bez korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego do władz stowarzyszenia. Jeżeli jednak jednostka organizacyjna stowarzyszenia zrzesza wyłącznie małoletnich, mogą oni wybierać i być wybierani do władz tej jednostki. Zakres działania stowarzyszeń nie został jednak określony przez ustawodawcę, tym samym może to być zrzeszenie malarzy, plastyków, nauczycieli, informatyków czy fotografów – ważne, aby prowadzone działania nie były sprzeczne z powszechnie obowiązującym prawem i zasadami Prawa o stowarzyszeniach.
Zrzeszenie ludzi z taką samą pasją powinno nastąpić w 3 podstawowych krokach. Po pierwsze musimy znaleźć co najmniej 15 osób, którzy podzielają nasze zainteresowania i chcą stworzyć z nami konkretne stowarzyszenie. Zakładamy je na tzw. zebraniu założycielskim, na którym to podjęte zostaną uchwały o powołaniu organizacji, wyborze komitetu założycielskiego (art. 9 omawianej ustawy), uchwaleniu statutu (art. 10 omawianej ustawy), można też wybrać zarząd i komisję rewizyjną. Kolejnym krokiem jest złożenie wniosku wraz wymaganymi załącznikami w przedmiocie rejestracji stowarzyszenia. Pismo powinno zostać wniesione do Krajowego Rejestru Sądowego. Od dnia 1 stycznia 2001 r. sądem właściwym dla rejestracji stowarzyszeń jest sąd rejonowy mający siedzibę w mieście będącym siedzibą wojewody (tzw. sąd rejestrowy). Obejmuje on swoją właściwością obszar danego województwa.
Wniosek o rejestrację stowarzyszenia musi być złożony na specjalnym formularzu wraz z załącznikami – formularzami oraz dokumentami (formularze można pobrać bezpośrednio w siedzibie sądu lub na stronach internetowych:
- statut stowarzyszenia – 2 egzemplarze
- protokół z zebrania założycielskiego – 2 egzemplarze
- lista członków założycieli – 2 egzemplarze
- podjęte na zebraniu uchwały (po 2 egzemplarze): – o powołaniu organizacji, – o wyborze Komitetu Założycielskiego, – o przyjęciu statutu, – o wyborze Zarządu, – o wyborze Komisji Rewizyjnej.
Rejestracja nowego stowarzyszenia jest całkowicie darmowa, pamiętajmy jednak, że wykreślenie naszego zrzeszenia będzie już kosztować 300 zł. Jeżeli stowarzyszenie zechce prowadzić działalność gospodarczą, a ma do tego prawo, to rejestracja będzie podlegała opłacie w wysokości 600 zł – 500 zł za wpis do rejestru przedsiębiorców plus 100 zł za ogłoszenie wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Jeżeli organizacja składa jednocześnie kilka wniosków na kilku formularzach, pobierana jest jedna opłata – wyższa. Warto pamiętać o tej zasadzie i jednocześnie zgłaszać kilka informacji do rejestru, jeśli jest to możliwe.
Podstawa prawna:
(art. 1 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U.2001.79.855 j.t.)]
