Przyznanie dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego osobom, które spełniają nowe warunki uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu za niekonstytucyjne uważał przyznanie tego dodatku tylko i wyłącznie osobom, które spełniają nowe warunki uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego, a nieprzyznanie go tym osobom, które utraciły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego po dniu 30 czerwca 2013 r. wskutek niespełnienia nowych przesłanek. W tej grupie znalazła się osoba, w sprawie której zostało sformułowane pytanie prawne. Osoba ta utraciła prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z tym, że nie spełniła przesłanki z art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych, tj. niepełnosprawność jej męża, którym się opiekowała, powstała później niż po ukończeniu przez niego 18. bądź – w razie kontynuowania nauki – 25. roku życia.
Dodatek do świadczenia pielęgnacyjnego, zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy zmieniającej był nową formą pomocy adresowaną do opiekunów osób niepełnosprawnych, które spełniają zmienione warunki przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego. Głównym celem jego przyjęcia było utrzymanie dodatkowego wsparcia w kwocie 100 zł miesięcznie dla matek, ojców lub opiekunów dzieci niepełnosprawnych otrzymujących je w ramach realizowanego do końca 2012 r. programu rządowego, w ograniczonym zakresie czasowym – na okres 6 miesięcy – do chwili wejścia w życie przepisu ustawy zmieniającej podwyższającego świadczenie pielęgnacyjne z 520 zł do 620 zł. Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę na to, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu niezasadnie utożsamił cel i funkcje świadczenia pielęgnacyjnego z celem i funkcją dodatku do tego świadczenia.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw w zakresie, w jakim uzależnia przyznanie dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego od spełnienia warunku określonego w art. 17 ust. 1b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych jest zgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 71 ust. 1 konstytucji. Oznacza to, że zasady przyznawania dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego nie naruszają konstytucyjnej zasady równości i obowiązku państwa uwzględniania w polityce społecznej i gospodarczej dobra rodziny.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia zasady równości wyrażonej w art. 32 ust. 1 konstytucji, Trybunał stwierdził, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu niewłaściwie ustalił cechę istotną, na podstawie której wyróżnił grupę podmiotów podobnych które, w jego ocenie, powinny być traktowane równo, jeżeli chodzi o dostęp do dodatku do świadczenia rodzinnego. Cechą tą nie jest bowiem okoliczność sprawowania opieki nad niepełnosprawnym małżonkiem, lecz – zważywszy na uwadze cel ustanowienia dodatku – jest nią spełnianie nowych przesłanek uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, zasada równości dopuszcza, aby nakładać różne obowiązki lub przyznawać różne prawa podmiotom, które posiadają tą samą cechę istotną oraz podmiotom, które jej nie posiadają. Należy w tym miejscu wskazać, że podmioty wskazane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu nie należą do tej samej kategorii, a więc nie można uznać, że odmienne uregulowanie ich sytuacji jest sprzeczne z zasadą równości.
W opinii Trybunału Konstytucyjnego bezzasadny jest również zarzut naruszenia art. 71 ust. 1 konstytucji, zgodnie z którym państwo ma obowiązek prowadzenia takiej polityki społecznej i gospodarczej, która uwzględnia dobro rodziny oraz prawo rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. Prawo to, w myśl art. 81 konstytucji, może być dochodzone w granicach określonych w ustawie. Rodziny, których członkowie zostali dotknięci niepełnosprawnością, wymagają szczególnej pomocy ze strony państwa. Zakwestionowana regulacja jest wyrazem tej pomocy, bowiem miała na celu zapewnić dotychczasową wysokość wsparcia, jaką rodzice i opiekunowie niepełnosprawnych dzieci otrzymywali od państwa, do chwili wejścia w życie przepisu zwiększającego kwotę świadczenia pielęgnacyjnego. Grono adresatów dodatku do świadczenia pielęgnacyjnego stanowi natomiast konsekwencję decyzji ustawodawcy o ograniczeniu przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego do sytuacji w sytuacji, gdy niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18. bądź – w razie kontynowania nauki – 25. roku życia. Należy podkreślić, że ustawodawca uznał, że osoby takie są z reguły niesamodzielne i nie zdołały wypracować własnych źródeł dochodu, takich jak emerytura czy renta. Ponadto, Trybunał zwrócił uwagę na to, że dla pozostałych opiekunów osób niepełnosprawnych ustawodawca wprowadził nowe świadczenie – specjalny zasiłek opiekuńczy, którego przyznanie warunkowane jest spełnieniem kryterium dochodowego. Wobec powyższego należy uznać, że ustanowienie specjalnego zasiłku opiekuńczego jest również wyrazem wypełniania przez państwo obowiązków wynikających z art. 71 ust. 1 konstytucji. Ponadto, zdaniem Trybunału zarzuty dotyczące naruszenia z art. 2 konstytucji, tj. zasad: sprawiedliwości społecznej, ochrony praw nabytych oraz poprawnej legislacji również nie zasługują na uwzględnienie.
Podstawa prawna:
wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 lipca 2014 r. (Sygn. akt P 33/13
art. 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.2013.1456 j.t.).
